Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 92

Tímarit Máls og menningar
ur nokkuð hart eins og brátt mun sagt
verða.
I kynningartexta og auglýsingu frá
íslenskum útgefendum ritsins segir að
það sé „grundvallarrit í marxískri hag-
fræði" (sjá t.d. dagblöð frá því í júlí).
Hér þarf leiðréttingar við. Grundvallar-
rit marxismans eru rituð af Marxi sjálf-
um, ekki öðrum. I annan stað þykir nú
orðið hæpið að tala um „marxíska hag-
fræði“; það viðhorf ryður sér til rúms
að marxisminn skiptist ekki í búta eftir
hefðbundnum háskóladeildum. Hafi
menn svo haldið að Huberman væri
frumlegur höfundur, sem hefði lagt fyr-
ir sig grundvallarrannsóknir í anda
Marx sjálfs, þá er það þriðji misskiln-
ingurinn. Huberman var bara að end-
ursegja það sem aðrir höfðu rannsakað
og ætlaði víst aldrei að gera annað. Til
marks um þetta má nefna að Huber-
mars er ekki getið í neinum þeim yfir-
litsritum um marxismann sem ég hef
undir höndum (t.d. Lichtheim 1961,
Avineri 1968, Jóhann Páll Árnason
1970).
I eftirmála sínum fjallar þýðandi
um breytingar sem orðið hafa á heims-
málunum, vegna pólitískrar þróunar og
efnahagslegrar, síðan Huberman ritaði
bók sína. Segir OP þar margt vel og
sumt ágætlega. Þetta setur hann fram
sem umræðugrundvöll um „hagsögu 20.
a!dar“ og komi það í staðinn fyrir þá
tvo kafla sem felldir eru niður: „fjöru-
tíu ára rit hentar ekki að öllu leyti þeim
sem vilja kynna sér ástand liagkerfis-
ins í dag“. . . „Bók þessi gefur góða
sýn yfir hagsögulega þróun á Vestur-
Iöndum frá því á tímum lénsveldisins
og fram á 20. öld. Vonandi verða inn-
an tíðar gefin út á íslensku rit er fjalla
á sambærilegan hátt um hagsögu 20.
aldar“. Ekki vil ég spilla þessum frómu
óskum, en vonandi er OP eða aðrir
stuðningsmenn að útgáfu bókarinnar
ekki á þeirri skoðun að Huberman hafi
sagt síðasta orðið um „hagsögulega þró-
un“ fyrri tíma. Ekki þurfi að endur-
skoða neitt annað en það efni sem höf-
undur tók úr samtíð sinni. Svo einfalt
er málið ekki. Á 40 árum gerast nefni-
lega fleiri breytingar en á afmörkuðum
sviðum stjórnmála og efnahagsmála;
a 11 u r heimurinn hefur breyst, þará-
meðal hugmyndaheimurinn.
Hér að framan hafa verið færð rök
að því að marxisminn sjálfur sé ekki
sá sami nú og fjórum áratugum fyrr.
Sumt af því má rekja til þess að nú eru
komnar fram í dagsljósið aðrar heim-
ildir um marxismann en áður voru
kunnar. Enginn marxisti færi nú að
rita hagsögu án þess að kynna sér mjög
rækilega kaflann um „efnahagsleg
tímabilaskipti" í Grundrisse, þar sem
t.d. er lögð mikil áhersla á að auð-
magnið myndist hvorki í landareign-
inni né í gildunum, heldur sé það af-
urð peningahringrásar og skiljist þetta
af hugtakinu sjálfu. Eg hygg að þetta
hafi tæplega verið nógu skýrt fyrir
sjónum Hubermans. Ennfremur eru
fjölbreytilegar umsagnir Marx um firr-
inguna, einkum í æskuritunum og í
Grundrisse, hin mikilvægasta leiðsögn,
en hvergi kemur sú kategóría fyrir í
þeim Jarðnesku. Þar er yfirleitt ekki að
finna þá hugmynd að auðmagnið sé
stýrandi ,.yfirskipað“ afl innan síns eig-
in veruleika, og raunar sem efnishlutir
ekki annað en stirðnað form undangeng-
innar vinnu. Þannig ráði dauð vinna
fyrir lifandi vinnu, en allt er þetta ein
heild og annar parturinn ekki hætishót
nær uppsprettum orsakalögmálsins en
294