Tímarit Máls og menningar - 01.10.1976, Blaðsíða 77

bandalagið og ameríski herinn festur
kirfilega í sessi, mátti hávaðinn sín meir
en rökföst og heiðarleg viðvörunarorð
og andmæli. Hin raunverulega undirrót
þessara atburða, hagsmunaleg og stéttar-
leg var í fyrstu vendilega dulin, en allt
kapp lagt á kaldastríðsáróðurinn sem
síðan var kórónaður með stjórnarskrár-
brotum og ofbeldi. Á þeim tíma sem
síðan er liðinn verður ekki sagt að íhald-
ið hafi breytt stafkrók í áróðurslygum
sínum, en þess forheimskandi raust hcf-
ur í sífellu boðið hugsanaletinni uppá
nýjar freistingar sem fella á herðar
mönnum réttlætisskrúðann skíra, svo
sem aronskuna og önnur ámóta girnileg
hliðarskref til móts við hið ástsæla varn-
arbandalag.
Hávær áróðurslygi á sér hliðstæðu í
því þegar þögnin ein eða loðmullulegt
þvaður er látið gera útaf við skynsamleg
og rökrétt viðbrögð — þar kemur hugs-
analetin enn til liðs við afturhaldið. Ég
get varla hugsað mér átakanlegra dæmi
um þetta en umræðurnar um kjarnorku-
vopn á Keflavíkurvelli á þessu ári.
Áleitnar og rökum studdar spurníngar
voru lagðar fyrir ráðherra og yfirmenn
herliðsins um þetta mál, samvizkuspurn-
íngar sem geta varðað líf eða dauða.
Svörin eru okkur kunn. Yfirmenn á
Keflavíkurvelli sögðu að svör væru
ekki gefin við slíkum spurníngum, Is-
lendíngum kemur semsé ekki við hvort
þessum vopnum hefur verið komið fyrir
á Islandi, og utanríkisráðherra komst
næst nokkurskonar svari með því að
segjast ekki hafa trú á að kjarnorku-
vopn væru þarna suðurfrá. Púnktur.
Einhversstaðar og einhverntíma hefði
annað eins og þetta orðið vaki réttlátr-
ar reiðiöldu. Hve margir spurðu sjálfa
sig, hvað felst eiginlega í því að eiga
að heita sjálfstæð þjóð? Er það bara eitt-
Tíðarandinn
hvert bull? Ég minnist varla ömurlegri
þagnar en þeirrar sem féll á þökin að
feingnum þessum fölsku dáðleysissvör-
um. Það var dúnalogn værðarinnar, ein-
hverjir höfðu kannski verið vaktir
óþyrmilega af svefni, en þeir gátu hall-
að sér á svæfilinn aftur og liðið inn í
væran blund — það er allt óvíst um
þetta, varnarliðið hvorki játar né neit-
ar, og það sem meira er, Einar hefur
einga trú á þessu.
Þó ber við að þetta fólk lætur illa í
svefni. En það er í herfjötri, bókstaflega
talað, og þar á meðal margir gagnrýnir
menn sem vel vilja. Menn ympra á plág-
unum sem yfir gánga og eru raunar ein-
úngis staðfesting þess sem stofnað var
til forðum: sífelldu og ítrekuðu afsali
landsréttinda, svikum og prettum, bófa-
félögum og blóðsúthellíngum, og síðan
yppta menn öxlum. Sumir hafa uppi
hálfkæríng og glott, einn og einn segir
þó sveiattan. Allt þetta, og líklega
einnig þetta greinarkorn, dregur dám af
því sem P. L. Berger segir um suma
félagsfræðínga af ýngri kynslóð í Banda-
ríkjunum: „Þeir finna hjá sér hvöt til
að rýna þjóðfélagið ofan í kjölinn að
hætti hinna róttæku, en skortir hins veg-
ar sannfæríngu til að aðhyllast róttæka
stjórnmálastefnu. Því eiga þeir hvergi
athvarf nema hjá nöldurseggjum, í eins
konar píslarvættislaunhelgum þar sem
hver fullvissar annan um að þetta sé
áreiðanlega versti heimur sem til er.“
Það má saka mig og mína líka um
svartsýni, en ég bið eingrar afsökunar á
henni að sinni. Svartsýni er ekki löstur
þegar hún tekur mið af veruleikanum
einsog hann blasir við, og oft vísar hún
raunar, með vilja þeim og óskum sem að
baki búa, til birtunnar sjálfrar og hins
ljósa dags. Ég vil til dæmis að fólk
hugsi. Einhverjir kunna að segja að til
279