Morgunblaðið - 16.12.1987, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1987
ALDNIR HAFA ORÐIÐ
Bókmenntir
Sigurjón Björnsson
Aldnir hafa orðið. Frásagnir og
fróðleikur. 16. bindi. Erlingur
Davíðsson skráði. Bókaútgáfan
Skjaldborg. Akureyri. 1987. 429
blaðsíður.
Ritsafnið Aldnir hafa orðið
kemur nú út í sextánda sinnið og
er að verða með allra lengstu rit-
söfnum eða bókaflokkum hérlendis
og er sjálfsagt ekki séð fyrir end-
ann á því, því að alltaf fjölgar
gamlingjum og alltaf verða þeir
eldri og eldri og kannski líka sagna-
glaðari, hver veit? í þetta sinn er
og bókin með lengsta móti (sagna-
gleðin?) eða á fimmta hundrað
blaðsíður, um 80 blaðsíðum lengri
en í fyrra. Eru þó sagnamenn jafn-
margir og ætíð fyrr eða sjö talsins.
Þeir sem nú segja frá eru: Stefán
Valgeirsson alþingismaður frá
Auðbrekku í Hörgárdal, Gerður
Magnúsdóttir kennari í Reykjavík,
Kjartan Ragnars frá Akureyri, lög-
fræðingur í Reykjavík, Kristinn
Jónasson fyrrum bóndi í Tungu í
Stíflu, nú á Akureyri, Halldór Sig-
urðsson frá Bæjum á Snæfjalla-
strönd, fyrrum kennari og
skólastjóri á Eiðum, nú kunnur tré-
skurðarmaður á Egilsstöðum,
Þorsteinn Steingrímsson bóndi á
Hóli á Sléttu og Sigriður Helgadótt-
ir frá Ánastöðum í Skagafirði, nú
saumakona á Akureyri.
Fólk þetta er fætt á tímabilinu
1906—1923 og er því á aldrinum
64 ára til 81 árs. Að vísu vantar
aldur á einum sögumanni. En segja
má að allir í þessari bók séu orðnir
skaplega gamlir. Fullungir voru
sumir í 15. bindinu. Nokkuð eru
þættirnir jafnir að lengd. Flestir eru
50—60 blaðsíður, en tveir losa þó
70 blaðsíður.
Flestir eru þættir þessir prýðileg
lesning, fræðandi og skemmtilegir,
sumir raunar mjög svo. En eins og
að líkum lætur eru þeir þó nokkuð
misjafnir og verður varla við því
gert í riti sem þessu. En íhugunar-
vert finnst mér þó að ég sé ekki
betur en gæði þáttanna standi í
öfugum hlutföllum við menntun
sögumannanna.
Á undanförnum árum hef ég les-
ið býsna margai' sjálfsævisögur,
langar bæði og stuttar, þar á með-
al allar þær 112 sem er að finna í
þessum ritflokki. Auðvitað ber hver
þeirra sinn svip eins og höfundarn-
ir, en þó þykist ég vera farinn að
'sjá að fáeinar aðalgerðir frásagna
eru algengar. Ein er t.a.m. sú gerð-
in þar sem sögumaðurinn leitast við
að láta lesandann fá ákveðna mynd
af sér: Eg er . . . hógvær, alþýð-
legur, duglegur, hjálpsamur, traust-
ur . . . o.s.frv. Stundum er þetta
laglega gert ef sögumaðurinn er
greindur og smekkvís, en í öðrum
Síðasta
bókin um
Stúlkuna á
bláa hjólinu
ÍSAFOLD hefur gefið út bókina
Enn er skrattanum skemmt, sem
er síðasta bókin af þremur um
Stúlkuna á bláa hjólinu eftir
Régine Deforges í þýðingu
Þuríðar Baxter.
Nú líður að leikslokum og sögu-
hetjurnar sem við þekkjum úr
Stúlkunni á bláa hjólinu og í blíðu
og stríðu hafa nú tekið afstöðu.
Tími reikningsskilanna er kominn.
Lea hefur þroskast. Eftir að hafa
horfst í augu við hörmungar
stríðsins hefur hún fyllst hatri, en
jafnframt öðlast. hugrekki til að
halda áfram baráttunni. Þessi bók
gefur hinum fyrri ekkert eftir í
spennu, segir í kynningu forlagsins.
Bókin er innbundin, 360 blaðsíð-
ur.
tilvikum getur þetta orðið gegn-
særra og bamalegra. Þá kemur sú
tegundin, sem er lítið annað en e.k.
skýrslugerð, oft æði jarðbundin og
upptalningasöm. Enn ein gerð er
sú þar sem samtíð sögumanns er
mjög tengd frásögninni án þess þó
að varpa sögumanni í skugga. Og
loks má nefna þá gerðina, þar sem
lesandanum finnst að sögumanni
hljóti að vera mest í mun að halda
frásögninni sem lengst frá sjálfum
sér og persónulegum högum sínum.
Hann talar þá gjarnan um um-
hverfi sitt, fólk, framfarir, atburði,
náttúrufar og hvað sem verkast
vill. Oft verður slík frásögn all út-
dúrdúrasöm og manni finnst að
sögumaður sé alltaf að reyna að
láta mann gleyma hver hann er.
Hann verður alltaf e.k. huldumaður.
Sjálfsagt eru gerðimar miklu
fleiri og birtast í mismunandi hlut-
föllum. Og þessi upptalning mín hér
er heldur ekki byggð á neinum
vísindum. En þrátt fyrir það hygg
ég að athugull lesandi hljóti að sjá
að þessar tegundir sem ég hef talið
upp hér að framan finnast allar í
þessari bók. Við því er ekkert að
segja. I sjálfu sér er ritaður æviþátt-
ur spegilmynd þess sem ritar eða
segir frá. Sögumaður hleypir les-
anda mismunandi nálægt sér og
okkur fellur misvel við menn. Það
segir því lítið þó að ég segi að sum-
Erlingur Davíðsson
ir sögumanna hafi ergt mig með
undanbrögðum sínum, aðrir glatt
mig með opnu og hlýju viðmóti.
Aðrir hafa annan smekk.
Eitt sinn ég ritaði um þennan
bókaflokk fann ég að því að flokkn-
um væri ekki ritsýrt af nægilegri
festu og samkvæmni. Þetta finnst
mér hafa lagast mikið og skylt að
geta þess. Samt hefur aðgæslan
ekki alltaf verið í fullu lagi í þetta
sinn. Fyrir tilviljun rakst ég á tvær
vitleysur: Flatatunga er ekki talinn
til Tungusveitar heldur til Kjálka
(405). Og Skagfirðingurinn Jósef
Jósefsson bjó ekki á Hofi í Vatns-
dal, heldur á Hofí í Vesturdal.
Hvorug þessara villna getur verið
frá sögumanni komin. Hann veit
áreiðanlega hið rétta. Og má ég svo
að lokum nefna að efnisyfirlit sem
ég áður hef lýst eftir er enn ókom-
ið, svo að ekki sé talað um óþarfa
sem nafnaskrá.
>

FRUMSYNIR
í REWIAVÍK
STÖRSÝNINGUNA
★
INGí
S EIDÖALS
*'(fk
¥
★
18. O G 19. DESEMBER.
Stórkostleg skemmtidagskrá sem slegið
hefurígegn íSjallanum á Akureyri.
Ijómsveitir Ingimars Eydal ásamt söngv-
runum Þorvaldi Halldórssyni, Erlu
efánsdóttur, Helenu Eyjólfsfóttur,
Grími Sigurðssyni og Ingu Eydal rifja
upp lögin
ísól og sumaryl — Ó hún er svo sæt — Bjór-
kjallarann - í fyrsta sinn óg sá þig - Róti rauna-
mœddi o.fl. o.fl.
Dansarar frá Dansstúdíói Alice sýna frábæra tilburði
við túlkun þessara siglldu laga.
Handrit og verkstjórn: Saga Jónsdóttir.
BORÐHALD HEFSTKL. 20.00
Miðasala og borðapantanir i Broadway isima 77500 og
d Ferðaskrifstofu Reykjavikur isima 621490.
Aðgöngumlðaverð með mat kr. 3.200,-
Púrtvinslöguð krttklingasúpa
Glóðarsteiki Idmbafile með
rjómasofmum sveppum.
spergitkóli, sykurgljádum perlu-
lauk. ofnbökuðum
fylltum jaröeplum og WaldorJ-
salati
Ferskir vinlegnir ávextir i
koniaksappelsinuiikjöri.
Jólagjöfin tilþín
k m
Allir farþegar Ferðaskrifstofu Reykjavíkur
utan af landi fá flug og gistingu á verði sem
enginn slær út.
Komdu ibælrtn - það borgarslg.
FERÐASKRIFSTOFA
REYKJAVÍKUR
Aöalstræti 16-Síml 621490
UMBOÐSMENN UM LAND ALLT