Morgunblaðið - 16.12.1987, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1987
JKttrgtniÞIafrife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, simi 83033.
Áskriftargjald 600 kr. á mánuði innanlands. i lausasölu 55 kr. eintakiö.
Samstaða í NATO
stefna utanríkis-
ráðherra
Steingrímur Hermannsson,
utanríkisráðherra, lýsir ein-
dregnum stuðningi við stefnu
Atlantshafsbandalagsins í af-
vopnunarmálum hér í Morgun-
blaðinu í gær. Jafnframt tekur
hann undir það meginsjónarmið,
að samstaða bandalagsríkjanna
16 hafí leitt til þess, að Banda-
ríkjamenn og Sovétmenn hafa
nú gert samning um uppræt-
ingu skammdrægra og meðal-
drægra eldflauga á landi.
í yfirlýsingu, sem gefin var
út að loknum ráðherrafundi
NATO-ríkja í Brussel í síðustu
viku, er meðal annars vísað til
Harmel-skýrslunnar svonefndu
frá 1967 og sagt, að ráðherram-
ir séu sannfærðir um, að
árangurinn í afvopnunarmálum
megi rekja til þess, að Atlants-
hafsbandalagið hafí haldið fast
við þá grundvallarstefnu, sem
þar er mótuð. I stuttu máli felst
í henni, að samhliða því sem
leitast verði við að bæta sam-
skiptin við ríkin í Austur-Evr-
ópu gæti vestræn ríki þess að
slaka ekki á eigin öryggisgæslu;
samningaviðræður um afvopn-
un og varðstaða með Öflugum
vopnum, þar með kjarnorku-
vopnum, séu ekki andstæður
heldur greinar á sama meiði.
I Morgunblaðssamtali í gær
segir Steingrímur Hermannsson
meðal annars: „Eg held að menn
telji almennt að þessi fýrsti
áfangi sem náðst hefur í samn-
ingum stórveldanna sé ekki síst
því að þakka að aðildarríki
NATO hafa staðið saman. Ríkin
hafa mætt hemaðaruppbygg-
ingu Sovétríkjanna með eigin
uppbyggingu svipaðra vopna.
Þar með hefur Sovétríkjunum
og fleirum orðið ljóst að þessi
braut hervæðingar var ekki fær
lengur." Með hliðsjón af þeim
umræðum, sem orðið hafa um
utanríkisstefnu íslands eftir að
Steingrímur Hermannsson varð
utanríkisráðherra er ánægjulegt
að sjá hann taka jafn afdráttar-
laust af skarið um stuðning við
meginstefnu Atlantshafsbanda-
lagsins og fram kemur í þessum
orðum. Hlýtur þessi skorinorða
afstaða að setja svip sinn á af-
stöðu íslands á öðrum vettvangi
en í Atlantshafsbandalaginu,
svo sem á allsheijarþingi Sam-
einuðu þjóðanna í New York.
Er mikilvægt að samræmi sé
milli orða og athafna í þessum
viðkvæma málaflokki.
Á fundi sínum í Brussel nú
ítrekuðu utanríkisráðherrar að-
ildarlanda Atlantshafsbanda-
lagsins einnig nauðsyn þess, að
vörnum bandalagsins yrði hald-
ið uppi bæði með kjarnorku-
vopnum og venjulegum
vopnum. Þeir lýstu jafnframt
stuðningi sínum við fælingar-
kenninguna svonefndu, það er
að í kjamorkuvörnum felist
trygging fyrir því, að hugsan-
legur árásaraðili þori ekki að
láta til skarar skríða af ótta við
gífurlegt eigið tjón. í Morgun-
blaðssamtalinu segist
Steingrímur Hermannsson hafa
haft sínar efasemdir um þessa
kenningu en bætir við: „Eg er
hins vegar sammála því að sam-
staða ríkjanna innan vébanda
NATO hefur alltaf verið styrkur
þeirra.“ Þessi skýru og ótvíræðu
ummæli utanríkisráðherra Is-
lands eru mikils virði fyrir þá,
sem vilja til dæmis átta sig á
afstöðu utanríkisráðherra til
hugmyndanna um kjarnorku-
vopnalaust svæði á Norðurlönd-
unum. Efasemdir utanríkisráð-
herra um fælingarkenninguna
víkja fyrir ósk hans um að sam-
staða NATO-ríkjanna rofni
ekki.
Því ber að fagna, að
Steingrímur Hermannsson, ut-
anríkisráðherra, hefur tekið af
skarið með þeim hætti, sem hér
hefur verið lýst. Þátttaka Is-
lands í Atlantshafsbandalaginu
er besta leið okkar fámennu
þjóðar til þess í .senn að gæta
öryggis okkar og stuðla að sátt-
um og samningum í alþjóðlegu
samstarfi. Þetta hefur verið
meginstoð íslenskrar utanríkis-
stefnu í tæp 40 ár. Hún er jafn
mikilvæg núna, þegar rofar til
í samskiptum austurs og vest-
urs, og á tímum spennu og
óvissu.
Utanríkisráðherrar NATO-
ríkjanna styðja heilshugar þann
samning, sem ritað var undir í
Washington í síðustu viku. Ráð-
herramir em jafnframt þeirrar
skoðunar að þrátt fyrir grund-
vallarágreining milli austurs og
vesturs eigi að leita allra raun-
hæfra leiða til að gera frekari
samninga um afvopnun og tak-
mörkun vígbúnaðar. Þeir ætla
að ganga þessa leið saman og
utanríkisráðherra íslands hefur
fyrirvaralaust slegist í þann
hóp.
Beztu skilyrði til fisk-
eldis við Óxarfjörð og í
uppsveitum Suðurlands
- segir Einar Tjörvi um nýjar rannsóknir Orkustofnunar
„Þessar rannsóknir Orkustofn-
unar, sem nú eru vel á veg
komnar, beinast fyrst og fremst
að því hvernig við Islendingar
getum bezt nýtt okkur þá orku
sem jarðhitinn er, en eins og
menn vita er mikið af heitu vatni
sem þó er ekki nógu heitt til
húsahitunar eða framleiðslu ra-
forku. Þetta vatn þurfum við
helzt að nýta okkur og ein leiðin
sem þar kemur til greina er fisk-
eldi. Því var ákveðið að rannsaka
orkulindir með tilliti til fiskeldis
um landið allt og í upphafi var
ráðgert að ljúka grunnrannsókn-
um á tveimur árum, þannig að
þær hæfust á árinu 1987 og lyki
1988. Enda þótt sú áætlun hafi
breytzt, m.a. af fjárhagsástæð-
um, þannig að við ætlum okkur
nú þijú ár til þessara grunnrann-
sókna sem þá á að Ijúka 1989,
hafa þær þegar borið þann
árangur að við fullyrðum að
ákjósanlegustu staðir til fiskeldis
hér á landi séu við Oxarfjörð og
í uppsveitum Suðurlands. Þetta
virðast vera langbeztu svæðin en
þó fer því fjarri að þar með séu
ákjósanlegir staðir upptaldir.
Auk Öxarfjarðar og uppsveit-
anna syðra höfum við komizt að
raun um það að nánast hringinn
í kringum landið, að Austfjörðum
undanskildum, séu landkostir
slikir að fiskeldi sé einmitt ágæt
leið til að nýta þá orku sem til
er,“ segir Einar Tjörvi Elíasson
yfirverkefnastjóri jarðhitadeild-
ar Orkustofnunar sem hefur haft
umsjón með rannsóknunum.
„En hvaða aðstæður eru það
sem gera það að verkum að fisk-
eldi er vænlegra á einum stað
en öðrum?“
„I aðalatriðum er það þrennt sem
þarf að fara saman: Jarðhiti, nóg
af ferskvatni og nálægð við sjó. I
þessu sambandi er ástæða til að
benda á þann mun sem er á fisk-
Einar Tjörvi Elíasson
eldi og fiskirækt. Þótt Austfirðirnir
séu ekki til fiskeldis fallnir mætti
hugsanlega stunda þar fiskirækt.
Fiskorækt beinist m.a.að því að
koma upp seiðum sem síðan er
sleppt svo þau geti spjarað sig sjálf
en fiskeldi er í því fólgið að ala fisk-
inn þannig að hann verði hæfur til
matar. Þessar rannsóknir okkar,
sem við erum nú í þann veginn að
skila áfangaskýrslu um, miðast við
skilyrði til seiðaeldis og við höfum
að mestu takmarkað þær við lax-
fiska, þ.e. lax og silung.“
„Nú er víðast hvar nóg af
vatni, fersku* og heitu, á íslandi.
Hvernig þarf það vatn að vera
sem hentar til fiskeldis?
„Það þarf fyrst og fremst að
vera hreint og ómengað, og slíkt
vatn er bezt sé það tekið úr bor-
holum. Þá er tryggt að jarðlögin
eru búin að sía úr því óhreinindi
og þá mengunarvalda sem geta
spillt fyrir árangri. Það gildir um
allt fiskeldi að allt vatn, hvort sem
það er ferskvatn eða sjór, verður
að vera laust við óhreinindi. í nám-
unda við það má hvergi vera
gróðrastía gerla eða þörunga og til
þess að tryggja hámarksgæði fram-
leiðslunnar verður staðurinn að vera
laus við mengun. Það eru einmitt
þessi atriði sem gera það að verkum
að við íslendingar erum betur í
stakk búnir en nágrannaþjóðirnar
til að stunda fiskeldi með góðum
árangri. Þær þjóðir sem hingað til
hafa stundað fískeldi með hvað
beztum árangri eru Norðmenn, Irar
og Skotar, en á hjtt er að líta að
það er dýrt fyrir þá að stunda fisk-
eldi, miklu dýrara en fyrir okkur
Islendinga af því að hjá okkur eru
aðstæðurnar svo miklu betri. Það
er ástæða til að ætla að það yrðu
ekki sízt þessar þjóðir sem mundu
sækjast eftir því að kaupa af okkur
seiði til að ala síðan þar til þau eru
orðin að neyzlufiski.
„Hvaða svæði eru það önnur
en Öxarfjörður og uppsveitir
Suðurlands sem ákjósanleg eru
talin samkvæmt þeim niðurstöð-
um sem þegar eru fengnar?“
„Svo við förum hringinn í kring-
um landið og byijum þá nyrzt og
austast, á Oxarfirði þar sem öll
frumskilyrði eru fyrir hendi og auk
þess ágæt skilyrði til að sleppa fiski
á hafbeit, er næst að telja Vestur-
Skaftafellssýslu þar sem við leituð-
um að ferskvatni og jarðhita. Á
þessum slóðum virðist jarðhiti
nokkur, víða um 20 gráður, en hins
vegar er þar erfitt um ferksvatn-
söflun sem í þessu sambandi má
ekki vera háð sveiflum. Þegar á
heildina er litið voru niðurstöður
ekki sem beztar, en þó væri hægt
að koma upp fiskeldisstöðvum
sumsstaðar á þessu svæði vestan-
verðu, t.d. á Snæbýli og þar í
grennd.
Þá er að líta á Suðurland þar sem
jarðhiti er víða mjög mikill. Þótt
sjálf hitasvæðin liggi ekki að sjó
er hann ekki svo langt undan að
erfitt sé um samgöngur, sízt eftir
að Óseyrabrúin kemur og Þorláks-
Leopardi og
Islendingar
Mikið var gaman að loksins
skyldi einhver Islendingur láta sér
annt um minningu skáldjöfursins
Giacomo Leopardi, Jónas
Hallgrímsson þeirra ítala, eins og
Sveinn Einarsson gerir í blaðagrein
í Morgunblaðinu þann 13. desember
sl. En Leopardi þykir einhver mesti
lýríker ítala, að slepptum þeim
Dante og Petrarka, auk þess sem
hann var merkur hugsuður.
Sveinn harmar, að íslendingar
skuli hvorki hafa gert sér far um
að kynnast ljóðum Leopardis, né
að snúa þeim á íslenska tungu, og
tek ég auðvitað undir það.
En í leiðinni er ekki úr vegi að
geta þess, að Leopardi þekkti vel
til Islands, sennilega af ferðabók-
um, og er hann þurfti á dramtískri
persónu að halda til að eiga orð-
ræðu við náttúruöflin, dubbaði hann
íslending upp í það hlutverk, sjá,
eina af „smádæmisögum" hans
(Operette Morale) frá 1824, sem
ber heitir „Dialogo della Nature e
di un Islandese" eða „Samtal ís-
lendings við náttúruna".
Að vísu endar þetta samtal með
ósköpum, því tvö glorhungruð ljón
(sic) éta íslendinginn. En Leopardi
vill hafa vaðið fyrir neðan sig, því
hann bætir við: „Sumir bera brigður
á þessa frásögn og halda því fram
að brostið hafi á með ofsaroki með-
an íslendingurinn mælti sín síðustu
orð, vindhviðumar hafi fellt hann
og sópað að honum og yfir hann
mikið grafhýsi úr sandi, og undir
því fargi hafi hann þomað upp og
orðið að ágætri múmíu. Síðan fundu