Morgunblaðið - 16.12.1987, Blaðsíða 68

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 1987
68
Afmæliskveðja:
Engilbert Guðmunds-
son á Hallsstöðum
ísafjarðardjúp var oft nefnt
„Gullkistan" hér áður.fyrr. Var það
m.a. vegna þess, hve vel Djúpið gaf
af sér til matar fyrir fólk, bæði físk,
fugl og sel. — Sagnir frá 18. öld
herma, að við ísafjarðardjúp hafí
fólk komist bærilega af meðan
mannfellir var víða annars staðar
um landið.
Það þætti ekki góður kostur í
dag fyrir ungt fólk, að koma sér
fyrir á lítilli eyri við ósa jökulár,
með kalda tungu Drangajökuls laf-
andi niður í Kaldalón. Þama var
þó oft hlýtt yfír sumartímann og
sjóbleikjan læddi sér fram ipeð eyr-
inni, inn í Mórillu og þverár hennar.
Byggð hefur verið á Lónseyri um
aldir þó nú sé komið í eyði fyrir
nokkru og fram á þennan dag í
eigu sömu ættar á þriðju öld ...
Það þótti því sjálfsagður hlutur
árið 1890, þegar Guðmundur Engil-
bertsson tók við búi af föður sínum,
ásamt eiginkonu sinni, Sigríði Jens-
dóttur. Hún átti fyrir 2 böm, en
fyrri manninn missti hún í sjóinn.
Þau Guðmundur og Sigríður eign-
uðust 11 böm. Ellefta og síðasta
bam þeirra fæddist á Lónseyri þann
16. desember 1912. Það var dreng-
ur og hlaut hann nafnið Engilbert.
Engilbert Guðmundsson sleit
bamsskónum á Lónseyri. Hann hef-
ur trúlega snemma lært að
umgangast margbfeytilega náttúm
Kaldalóns, hina hlýju og litríku
ásjónu þess að sumarlagi og síðan
kuldalegt yfírbragð vetrarins. Um-
gengni hans síðar á æfinni við öll
dýr, hvort sem villt vom eða hús-
dýr, merkti ýmsa þá uppeldisþætti
sem í heiðri hafa verið hafðir á
Lónseyri. — Ég minnist þess oft,
er ég hafði nú fengið bflpróf og kom
akandi heim að Hallsstöðum; skýrði
ég þessum veiðimanni og skyttu frá
því að ég hefðj nærri náð að aka
yfír tófu inni í Isafirði. Hann þagði
við en sagði svo: „Gylfí minn, þú
mátt aldrei reyna að aka yfír nokkra
skepnu, tófan á sinn tilvemrétt og
ljótur hlutur að skaða hana með
þessum hætti." Trúlegt er að oft
hafí verið þröngur kosturinn á
Lónseyri, mörg bömin og allir að-
drættir með versta móti. Fólkið á
eyrinni varð að sníða sér stakk eft-
ir vexti, vinna margt heima sem
ékki var hægt að borga fyrir ann-
ars staðar. Peningamir ultu nú ekki
ofan úr hlíðinni. — Snemma bar á
að Engilbert var verklaginn og fór
vel með byssu. Eldri systkini hans
hlutu sína skólagöngu að þeirra
tíma hætti í héraði eða vom send
á námskeið á Isafjörð.
Á fyrri hluta fjórða áratugarins
varð mikil bylting í menntunarmál-
um við ísafjarðardjúp, er Héraðs-
skólinn í Reykjanesi var stofnsettur.
— Ráðist var í að' senda Engilbert
á þennan skóla. Það kostaði meirí
peninga en heimilið hafði jafnvel
ráð á, en hann var verklaginn og
greindur. Það vom hans eldri systk-
ini einnig, en þau áttu ekki kost á
þessum skóla þá. Jens á Lónseyri
mun hafa stutt þessa skólagöngu
bróður síns með ráðum og dáð.
Skólaár hans vom árin 1936 og
1937, þrír mánuðir hvom vetur.
Sagt er að menntun hans hafí verið
með ólíkindum eftir þessa skóla-
göngu.
Eftir 1940 hóf Engilbert búskap
á Lónseyri, móti Jens bróður sínum.
Áður hafði hann stundað sjóróðra
og einnig verið um tíma að Auðnum
á Vatnsleysuströnd hjá Kolbeini
Guðmundssyni bróður sínum.
Sennilega hefur þeim Lónseyrar-
bræðmm Jens og Engilbert orðið
fljótlega ljóst, að þessi litla eyri
mundi ekki bera tvo þess athafna-
menn um framtíð, enda um það
leyti miklar breytingar i landbúnaði
og lifnaðarháttum fólks, frá því sem
áður var. Engilbert leitaði eftir öðm
jarðnæði og festi kaup á jörðinni
Hallsstöðum í Nauteyrarhreppi,
innar við ísafjarðardjúp. Síðar fékk
Jens jarðnæði í Bæjum á Snæfjalla-
strönd, keypti þá jörð og situr hana
enn. Þá lagðist Lónseyri í eyði, en
hvert fótmál þar á langa sögu gegn
um aldir. Þeir Lónseyrarbræður
gáfu hvor öðmm stuðning og gera
enn.
Þann 20. júní 1945 rann upp
fögur morgunstund við ísafjarðar-
djúp. Það var blankalogn og sól
skein í heiði. Þennan dag hafði
Engilbert á Lónseyri vaiið til að
flytjast búferlum að Hallsstöðum.
Að vanda hafði hann íhugað málin
vel, undirbúið ferðina af kostgæfni
og skipulagt alla þætti málsins.
Hann hafði fengið Kjartan Hall-
dórsson frá Bæjum til Lónseyrar
með trillu og á henni var öll búslóð-
in flutt að Hallsstöðum. Hannhafði
einnig ráðið systur sína, Ólafíu
Guðmundsdóttur, til að standa fyrir
búi á Hallsstöðum um sinn. Þennan
sama dag lagði hún upp frá Lóns-
eyri á hestum og hafði sér til
aðstoðar ungan pilt, Ragnar Sig-
urðsson að nafni. Hennar hlutverk
var að koma tveimur kúm þeirra
Engilberts að Hallsstöðum frá
Lónseyri.
Á þeim tíma var langur vegur
frá Lónseyri að Hallsstöðum. Hún
rak kýmar inn Kaldalón og jrfír
leimmar trúlega á fjöm. Lónið
skartaði sínu fegursta í júnísólinni
ogjafnvel jökultungan hefur brosað
sínu fegursta til ungu konunnar,
er hún reið yfír Kaldalón með
drenginn og kýmar. Það hefur ver-
ið söknuður hjá kúnum að yfírgefa
Lónseyrina sína og fara á vit hins
ókunna, en enginn veit hvað unga
konan hugs,aði, sem bar ábyrgð á
þessum flutningi frá æskustöðvun-
um á vit hins ókunna. — Trúlega
hefur hún áð í Kaldalóni, síðan fór
hún framhjá Armúla, Melgraseyri,
Hamri og þegar hún kom með
drenginn og kýmar inn af Vatna-
hjallanum sá hún yfír bæinn við
voginn. Bærinn var tvflyft timbur-
hús, byggt af Höskuldi Jónssyni
bónda á Hallsstöðum, yfírsmiður
var Valdimar. Húsið var orðið gam-
alt og lúið, en bar sig vel. Flagg-
stöng var á norðurkvisti og þar var
flaggað, er Sveinn Bjömsson for-
seti Islands heimsótti Isafjarðardjúp
á skipi. Utihús vom úr torfí og
timbri, gömul og illa á sig komin.
Túnið lítið en afgirt, fegurð og frið-
ur hvfldi yfír umhverfinu. Er Olafía
kom heim að bænum með sitt föm-
neyti, tók á móti henni ungur
drengur, Rafn Vigfússon að nafni.
Hann hafði dvalið hjá hálfsystur
sinni, Emilíu Vigfúsdóttur, og Jak-
ob Jónssyni á Hallsstöðum um
árabil. Þau seldu Engilbert jörðina.
Þama hitti Ólafía fyrir fyrsta
drenginn sem hún ól upp. Þeir urðu
þrír, sem hún og Engilbert gengu
í foreldrastað, fyrir utan tugi bama
sem hjá þeim hafa verið um
skemmri og lengri tíma. Ólafía
yfírgaf aldrei Hallsstaði.
Engilbert heyjaði um sumarið og
allt slegið með orfi og ljá. Um
haustið var féð rekið frá Lónseyri
inn að Hallsstöðum. Seint um haus-
tið datt niður þakið á fjárhúsum
inni á hól. Hann lagaði þakið, en
þetta var fyrirboði til hans hver
hans verkefni yrðu um framtíð.
Næsta sumar fékk hann sé hesta-
sláttuvél. Síðan hófust verkefnin,
hvert á fætur öðm. Tún vom stækk-
uð, öll útihús byggð að nýju og flutt
í nýtt íbúðarhús fyrir jólin 1963.
Hann var yfirsmiður að öllum sínum
byggingum. Hann lagði víða hönd
á plóginn við húsasmíði í sínu hér-
aði gegnum árin, m.a. yfirsmiður
að íbúðarhúsinu á Hamri og lagði
hönd að bryggjusmíði á Amgerðar-
eyri.
Árið 1948 um vorið ákváðu þau
Ólafía og Engilbert að taka í upp-
fóstur annan dreng. Þau hafa
trúlega fundið að aðstaða þeirra og
umhverfí kynni að gefa ekki síðri
uppvaxtarskilyrði en annars staðar.
— Svanfríður, amma mín, valdi mér
þennan stað til að vera á. Ég var
fjögurra ára gamall er ég fór um
borð í Fagranesið á Isafírði. Hann
Láki kokkur passaði mig á leiðinni
inn í Djúp. Það var kallað að fara
til vandalausra. Ég man enn veðrið,
er djúpbáturinn kom að Hallsstöð-
um. Það var sól, en árabáturinn
valt svolítið sem kom frá landi.
Þeir settu mjólkurbrúsa upp i
Fagranesið og aðra niður í árabát-
inn. Svo var mér lyft upp út fyrir
borðstokkinn. Ég fann traustar
hendur taka við mér úr árabátnum
og ég var settur aftur í skut. Þetta
voru hendur Engilberts á Hallsstöð-
um. Er í land kom tók ég vörubflinn
minn og dró hann upp tröðina heim
að bænum. Þama fann ég fljótt til
öryggiskenndar og hefí haldið henni
síðan.
Ég óx úr grasi og fylgdist grannt
með breytingum í búrekstrinum.
Eitt sumarið hætti hann að nota
hesta fyrir hestasláttuvélina og það
kom gömul Ford dráttarvél frá hon-
um Kolbeini á Auðnum að Halls-
stöðum. Hún var í fínu lagi og dró
hestasláttuvélina með einhvem
sumarstrák á sláttuvélinni, en Eng-
ilbert stjómaði dráttarvélinni. Svo
fékk hann sér jeppa og það var
keypt sérfín sláttuvél við hann. Svo
kom Massey Ferguson og hann fékk
viðeigandi sláttubúnað við hliðina á
sér. Síðan kom stór Ford dráttarvél
með húsi, þurrku og miðstöð og
aftan í hana eitthvað það alfínasta
sem gildir enn þann dag í dag, ein-
hver þyrla.
Ég man, að hann var alla tíð að
lagfæra og gera við tækin sín.
Hann fylgdist greinilega vel með
framþróun í sínum rekstri, en ætl-
aði sér aldrei um of. Búið var aldrei
stórt, en það var hagkvæmt og vel
rekið.
Árið 1960 í september kom enn
einn drengur að Hallsstöðum. Hann
var þriggja mánaða gamall, í fylgd
með honum var móðir hans og hún
Mumma hans Jens í Bæjum. —
Hann varð eftir í umsjá Ólafíu og
Engilberts. Hann heitir Reynir
Hveragerði:
Smíðar barna-
leikföng og selur
Hveragferði.
Leikfangaverslunin Barnagull
var nýlega opnuð á Lyngheiði
12 í Hveragerði. Eigandi verslun-
arinnar er Auður Oddgeirsdóttir
húsgagnasmiður, sem smíðar
flest leikföngin sjálf úr ýmsum
viðartegundum.
Auður er borin og barnfæddur
Hvergerðingur, ein af mörgum
bömum þeirra hjóna, Geirlaugar og
Oddgeirs Ottesen.
Fréttaritari leit inn til Auðar í
nýju búðina og spurði hana hvort
hún hefði lengi fengist við smíðar?
„Ég fór í húsasmíðanám og einnig
lærði ég húsgagnasmíði og lauk
sveinsprófí árið 1984. Síðan fór ég
í læri til Halldórs Bachmann húsa-
meistara og hef unnið við húsasmíð-
ar síðan,“ sagði Auður. „Fyrir
ijórum árum byijaði ég að smíða
dúkkurúm, aðallega fyrir bama-
heimili. Síðan hef ég verið að bæta
við fleiri gerðum af leikföngum og
hef nú til sölu tvær gerðir af dúkku-
rúmum í þrem stærðum með
rúmfötum, litríka vörubíla með
hreyfanlegum palli og þann stærri
er hægt að draga á eftir sér. Einn-
ig er ég með fallega brúðuvagna í
umboðssölu. Allt eru þetta sterk
leikföng unnin úr tré og þola mikið
hnjask."
Fréttaritari spurði Auði því næst
hvor hún hefði hugsað sér að leggja
þessa framleiðslu fyrir sig í framtíð-
inni? „Já, hvern dreymir ekki um
að gefa bami sinu endingargóð og
vönduð leikföng. Markmið mitt er
að láta þann draum rætast. Ég mun
bæta við fleiri gerðum og reyna að
hafa eitthvað við sem flestra hæfí.
Þess vegna opnaði ég nú fyrir jólin
smáverslun á heimili mínu á Lyng-
heiði 12, til að gefa fólki tækifæri
til að sjá og nálgast þessa fram-
Morgunblaðið/Sigrún Sigfúsdóttir
Auður Oddgeirsdóttir húsgagnasmiður heldur hér á leikfangabíl sem
hún hefur smíðað. ! hillunum má sjá hluta þeirra leikfanga sem hún
hefur smíðað og selur í verslun sinni.
leiðslu mína,“ sagði Auður að
lokum.
Auður verður á markaðstorginu
í Austurstræti í Reykjavík dagana
18.-22. desember nk. til að gefa
Reykvíkingum möguleika á að sjá
smíðisgripina.
— Sigrún
Snædal Magnússon. Þetta var þriðji
drengurinn, sem þau tóku til fóst-
urs og hann er enn í foreldrahúsum.
Það er mikil vandaverk að taka
að sér uppeldi bama, ekki síst þeg-
ar um annarra böm er að ræða.
Hallsstaðaheimilið hefur tekið að
sér þetta hlutverk í ríkum mæli,
bæði til skemmri og lengri tíma.
Það mætti vera umhugsunarefni
ýmsum, sem ekki sjá fram fyrir
nefíð á sér.
Á þeim tímamótum, er mönnum
verður ljóst að þeir eiga 75 ár að
baki, er eðlilegt að þeir rifji upp
allar sínar athafnir og gjörðir á
æfíferlinum. Engilbert Guðmunds-
son á Hallsstöðum stendur frammi
fyrir því, að eiga fjölda vina í þeim
strákum sem hann hefur verið sam-
ferða við Djúpið.
Hann hefur haldið jörð sinni vel
við, í hans umsjá hefur jörðin orðið
að dýrgrip. Sumir aðrir gera jarðir
sínar að engu. Það var harkalegt,
er hann síðastliðið vor missti fjóra
fíngur af hægri hendi í slysi. Hann
átti það ekki skilið, og enginn skildi
hvers vegna slysið varð. Hann held-
ur áfram búskap, en kýrnar varð
að leiða úr fjósinu, sennilega í fyrsta
sinn í sögu Hallsstaða um margra
alda skeið. Ein kýr er þó eftir og
mjólkar vel.
Engilbert Guðmundsson hefur
verið í hreppsnefnd Nauteyrar-
hrepps í 16 ár. Hann gaf ekki kost
á sér við síðustu kosningar. Hann
hafði áhuga á að fískeldi mætti
komast á legg í hans landareign
og eru tilraunir í þá átt komnar vel
á veg. Tómstundir hans hafa oft
og tíðum verið landsiagsmálun og
ljóðagerð. Á jmgri árum málaði
hann, en á efrí árum yrkir hann.
Hann hafði einnig gaman af að
spila, en það fór með hægri hönd-
inni. Vísnagerðina tekur enginn af
honum og hann vélritar vísurnar
upp með vinstri hönd.
Hann hefur harðbannað mér að
birta sínar vísur á prenti, en ég tek
mér bessaleyjí. Árið 1985 orti hann
um alla bæi í Nauteyrarhreppi sem
í byggð voru. Síðan tók hann fyrir
eyðibæina. Mér fínnst við hæfí að
iaumast ofurlítið í þennan brunn
hans og hnupla hér visu sem skráð
er í „Bæjartali" varðandi hans eigin
bæ.
Hallsstaðir fyrr í öilu falii
fengu nafn af Landnáms-Halli
en Þórhallur því staðinn kailar
þama svo, að landi hailar.
Fyrir hönd okkar þriggja, fóstur-
sona þinna, 'Engilbert, sendi ég
kveðjur og hamingjuóskir á þessum
merka æfiáfanga er þú verður 75
ára í dag. — Meðfram okkar óskum
koma kveðjur frá öllu því unga fólki
sem hefur verið ykkur Lóu sam-
vista gegn um tíðina á Hallsstöðum.
Mosfellssveit í desember 1987,
Gylfi Guðjónsson.
Ævisaga
Karenar
Blixen
ÍSAFOLD hefur gefið út bók-
ina Karen Blixen ævisaga eftir
Parmeniu Migel í þýðingu Arn-
heiðar Sigurðardóttur og
Eyglóar Guðmundsdóttur.
I kynningu útgefanda segir, að
bókin fjalli um líf skáldkonunnar,
gleði og sorgir, og byggir á við-
tölum við skáldkonuna sjálfa og
samferðarmenn hennar, en Parm-
enia Migel hafi verið góð vinkona
Karenar Blixen.
ísafold hefur áður gefið út tvær
bækur Karenar Blixen, Vetraræv-
intýr og síðustu sögur og koma
þær nú út að nýju í kiljuformi.
Karen Blixen ævísaga er inn-
bundin og 302 bls.