Morgunblaðið - 21.03.2000, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 21. MARS 2000
NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ
Von er á íslenskri reglugerð um nýfæði
Bretland
Engar reglur
til um nýfæði
hér á landi
A síðustu áratugum hafa orðið miklar
breytingar á framleiðslu matvæla. Elín
Guðmundsdóttir segir að nýfæði (Novel
foods) sé samheiti yfír matvæli og inni-
haldsefni matvæla sem ekki hafa áður verið
á boðstólum á Vesturlöndum
NÚ ERU til aðferðir sem
menn hefðu ekki getað
látið sig dreyma um í
upphafi 20. aldar, t.d. að
erfðabreyta plöntum og dýrum, búa
til hitaeiningasnauða fitu með því að
hengja fitusýrur á sykrusameindir,
nota háþrýstitækni og geislun til að
rotverja matvæli og svo mætti lengi
telja. Einnig flyst mikið af framandi
matvælum til Vesturlanda frá öðr-
um heimshlutum.
Reglurnar samræmdar
Nýfæði getur verið matvæli sem
framleidd eru með nýjum aðferðum,
t.d. erfðabreytt matvæli og matvæli
sem Vesturlandabúar hafa ekki áð-
ur neytt, svo sem telauf eða ávextir
sem eru okkur framandi en eru vel
þekktir í öðrum heimshlutum.
Lengi vel giitu mismunandi reglur
um slík matvæli í Evrópu en árið
ACEROLA
nafurai
vifaminC
lOOmg
chewabíe
: lOOtobtels
AMERKAN HEALTH
Einstaklega bragðgott
C-vítamín fyrir börn
og fullorðna
Apóíökið SmAretorflí * Apótökið Spönginni
Apótekið Kringiunni * Apólekíó Smiðjuvegi
Apótekið Suðurstrónti * Apótekiö iðufeiií
Ápótekið Hegksup Skeilunm
Apötokið Hfigkaop Akuroyri
Hafnerfjafðaf Apótek
Apðtekið Nýksupuni Mcísleiisbæ
1997 voru þær samræmdar með
reglugerð Evrópusambandsins um
nýfæði.
Samkvæmt reglugerðinni þarf að
sækja um leyfi til fyrstu markaðs-
setningar og dreifingar á nýfæði.
Opinberar matvælastofnanir og/eða
heilbrigðisyfn’völd meta umsóknina
m.t.t. hvort nýfæðið sé samsvarandi
einhveiju sem þegar er á markaði.
Ef svo er ekki er kannað hvort það
kunni að vera skaðlegt heilsu
manna. Segja má að nýfæði sé að-
eins stig í lengra ferli matvæla og
innihaldsefna því þegar búið er að
veita leyfi fyrir markaðssetningu á
nýfæði eru viðkomandi matvæli
ekki lengur nýfæði, þ.e.a.s. ekki þarf
að sækja tvisvar um leyfi til mark-
aðssetningar á sömu vöru.
I aldanna rás hefur reynslan
skorið úr um hvaða matvæli er
óhætt að borða og hver ekki, en með
breyttum viðhorfum til þáttar mat-
aræðis í heilsufari manna þykir eðli-
legt að skoða ný og nýstárleg mat-
væli áður en þau koma á markað í
fyrsta sinn. Nýfæðið hefur því sér-
stöðu meðal matvæla því aldrei áður
hafa ný matvæli verið metin á þenn-
an hátt áður en þau eru sett á
markað.
LGG, guarana og grænt te
Margar umsóknir um nýfæði
liggja nú fyrir hjá Evrópusamband-
inu, en umsóknarferlið tekur langan
tíma þar sem sérfræðingar í öllum
aðildarríkjum fá að skoða umsókn-
imar og segja álit sitt á þeim. Nokk-
ur dæmi um matvæli og innihalds-
efni matvæla sem hafa verið
markaðssett sem nýfæði í Evrópu-
Buxna-
dagar
Nú standa yfir árlegir buxna-
dagar hjá Vinnufatabúðinni
sem standa fram á mánudag í
næstu viku. I fréttatilkynn-
ingu frá versluninni kemur
fram að þar er m.a. hægt að fá
strets-flauelsbuxur í fimm lit-
um á 4.900 krónur og galla-
buxur á 2.900 krónur.
Margskipt plastgler með þröngum punkti, eða SELECTTVE ?
Frá 22.900 með umgjörð Frá 25.900 með umgjörð
HVERT ER ÞITT VAL ?
Gleraugnaverslunin SJÓNARHÓLL
Hafnarfirði 565-5970 Glæsibæ 588-5970
________________Gæði í öndvegi______________
www.sjonarholl.is ÁVALLT ÓDÝR ekki bara stundum
Þjónusta
bankanna
léleg og
alltof dýr
Morgunblaðið/Sverrir
Nokkur dæmi um matvæli
og innihaldsefni matvæla
sem hafa verið markaðs-
sett sem nýfæði í Evrópu-
ríkjum eru Lactobaciilus
GG eða LGG, guarana og
grænt te.
ríkjum eru Lactobacillus GG, guar-
ana, grænt te, ostar sem framleiddir
eru með ensímum úr erfðabreyttum
öi-verum og tómatsósa úr erfða-
breyttum tómötum. Eina dæmið um
umsókn sem hefur verið hafnað hjá
Evrópusambandinu er notkun
sætuefnisins Stevia í matvæli.
Erfðabreytt matvæli
Blöndun erfðaefnis með hefð-
bundnum kynbótum hefur löngum
tíðkast í landbúnaði og húsdýrarækt
og þar með matvælaframleiðslu.
Slík erfðablöndun þykir sjálfsögð og
eðlileg og matvæli sem framleidd
eru úr kynbættum afurðum teljast
ekki erfðabreytt. En blöndun erfða-
efnis með aðferðum hefðbundinna
kynbóta getur aðeins átt sér stað
innan tegunda. Með erfðatækni er
hins vegar hægt að færa erfðaefni
milli óskyldra tegunda og erfða-
breytingamar eru markvissar, þ.e.
hægt er að flytja inn í lífveru aðeins
þann eiginleika sem sóst er eftir.
Erfðabreytt matvæli sem koma á
markað í fyrsta sinn eru nýfæði og
sækja þarf um leyfi til markaðssetn-
ingar á þeim eins og öðru nýfæði.
Samkvæmt reglugerð Evrópu-
sambandsins um nýfæði skal meta
hvort matvælin geta verið skaðleg
fyrir neytendur áður en markaðs-
setning er leyfð.
Merkingar á erfða-
breyttum matvælum
í Evrópusambandsríkjum þykir
það sjálfsagður réttur neytenda að
fá að velja hvað þeir kaupa og því
eru ákvæði um merkingar á erfða-
breyttum matvælum í nýfæðis-
reglugerð Evrópusambandsins.
Samkvæmt tillögum að íslenskum
reglum á að merkja allar afurðir úr
erfðabreyttum sojabaunum og maís
nema ef erfðabreytti þátturinn er
minna en 1% af innihaldsefnum og
ef hann er kominn í matvælin vegna
þess að hráefnin hafa mengast af
samskonar hefðbundnum hráefn-
um, t.d. í sílóum við flutninga eða við
ræktun úti á ökrum. Önnur erfða-
breytt matvæli munu verða merkt á
sama hátt. Ekkert hefur komið fram
sem bendir til þess að erfðabreytt
matvæli geti verið skaðleg og merk-
ingamar eru ekki varnaðarmerk-
ingar heldur fyrst og fremst upp-
lýsingar fyrir neytendur í samræmi
við þá grundvallarstefnu að neyt-
endur eigi að velja sjálfir hvað þeir
viija borða.
A íslandi eru enn engar reglur
um nýfæði og merkingar á erfða-
breyttum matvælum en nú liggja
fyrir drög að reglugerð um nýfæði
og eru þau byggð á reglum Evrópu-
sambandsins.
Elín Guðmundsdóttir ermatvæla-
fræðingur hjd Hollustuvernd rikisins
London. Morgunblaðið.
ÞJÓNUSTA brezkra banka við
einstaklinga og smáfyrirtæki er
alltof léleg og alltof dýr og lætur
nærri að þeir hafi hreinlega tekið
3-5 milljarða punda af þessum við-
skiptavinum sínum á síðasta ári.
Þetta er m.a. það, sem lesa má úr
skýrslu Don Cruickshank, sem
Gordon Brown fjármálaráðherra
fól að gera úttekt á starfsemi bank-
anna. Cruickshank segir bankana
vera of stóra, of fáa og of sjálfráða
og nauðsynlegt sé að koma ein-
hverjum böndum á starfsemi
þeirra.
Sem dæmi um lélega þjónustu
bankanna nefnir Cruickshank að
það taki þrjá daga að koma ávísun
gegn um bankakerfið og hrað-
bankagjöldin, sem verið hafa mjög í
umræðunni að undanförnu, segir
hann bara vera toppinn á ísjakan-
um. Cruickshank hefur sett kostn-
að bankanna af hraðbankafærslum
við 30 pensa hámark, en þeir hyggj-
ast taka pund fyrir vikið. Þessar
fyrirætlanir bankanna hafa vakið
hörð viðbrögð stjórnvalda og al-
mennings.
Tim Sweeney, talsmaður bank-
anna, sagði í sjónvarpsviðtali í gær,
að bankarnir störfuðu innan þess
ramma, sem þeim væri sniðinn.
Hann sagðist telja bankakerfið
veita góða þjónustu gegn viðeig-
andi gjaldi, en sjálfsagt væri að
bankar létu viðskiptavini greiða
fyrir þá þjónustu sem þeir fengju.
Hann kvaðst setja spurningamerki
við töluna 3-5 milljarða punda, sem
fjölmiðlar vitnuðu til skýrslu Cru-
ickshank með, en um leið var tíund-
að, að þrír stærstu bankar Bret-
lands græddu meira hver um sig,
en þrjár stærstu matvöruverzlana-
keðjurnar til samans.
Búizt er við að Gordon Brown
fjármálaráðherra muni í fjárlagar-
æðu sinni á þingi í dag koma inn á
skýrslu Don Cruickshank um bank-
ana og mæla fyrir einhveijum að-
gerðum í tilefni hennar. Hann er til
dæmis talinn munu leggja til að
samkeppniseftirlitinu verði falið að
taka bankana tafarlaust til skoðun-
ar og að sett verði löggjöf um sér-
stakt eftirlit með starfsemi þeirra.
Umferðarráð og markaðsgæsludeild Löggildingarstofu
Vara við notkun hlífa á
öryggisbelti fyrir börn
UMFERÐARRÁÐ og markaðs-
gæsludeild Löggildingarstofu viija
koma eftirfarandi á framfæri:
„Hérlendis hafa verið til sölu hlíf-
ar á öryggisbelti fyrir böm, en þeim
er ætlað að koma í veg fyrir að ör-
yggisbelti liggi óþægilega á hálsi og
maga bams. Um er að ræða 2 gerðir
af hlífum, hlífar ætlaðar fyrir örygg-
isbelti bamabílstóla og hlífar fyrir
venjuleg öryggisbelti í bifreiðum.
Er varað eindregið við notkun
hlífa fyrir venjuleg öryggisbelti og
mælst til að þeir sem keypt hafa
slíkan búnað hætti notkun hans.
Rannsóknir umferðaröryggisstofn-
ana VTI í Svíþjóð og NHTSA í
Bandaríkjunum hafa sýnt að slíkur
búnaður hefur þau áhrif að öryggis-
beltið veitir ekki tilætlað öryggi í
árekstri. Búnaðurinn veitir ekki ein-
ungis falska öryggiskennd heldur
getur hann verið varasamur. Hlífin
læsir öryggisbeltinu og kemur í veg
fyrir að öryggisbeltið dragist saman
eins og því er ætlað að gera við átak.
Við árekstur dregur hlífin skáband
beltisins upp á maga bamsins, sem
Hlífar með öryggisbeltum í bif-
reiðum á alls ekki að nota.
getur valdið innvortis meiðslum.
Mikilvægt er að öryggisbelti liggi á
læmm bams en ekki maga. Telji
foiráðamenn bama að öryggisbelti
liggi óþægilega á hálsi eða maga
Ekki er gerð athugasemd við
notkun hlífa sem þessarar þeg-
ar böm sitja í bamabflstólum.
bams er orsökin líklega sú að barnið
er ekki orðið nægilega stórt til þess
að nota eingöngu öryggisbelti og
ætti því að sitja á bílpúða eða í
barnabílstól. “