Morgunblaðið - 21.03.2000, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 21. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Tímamót
í vetnistækni
NÝLEGA var undir-
rituðum boðið að sitja
ársfund bandarísku
vetnissamtakanna.
Vissulega vermdi það
þjóðarstoltið að flnna
hversu mikla athygli
Island hlaut á þessum
ársfundi. Á fjórða
hundrað manns sat
fundinn, þekktir vís-
indamenn, viðskipta-
fólk og stjórnmála-
menn. Þrennt var
einkar athyglisvert á
þingi þessu.
í fyrsta lagi áhugi Hjálmar
manna á Islandi sem Árnason
forystuþjóð við vetnis-
væðingu. M.a. var ríkisstjóm Davíðs
Oddssonar sæmd sérstakri viður-
kenningu fyrir stefnumörkun sína
varðandi vetnissamfélagið. í öðru
lagi ræða Bill Richardson, orku-
málaráðherra BNA, þar sem lýst er
yfir jákvæðri afstöðu og áhuga
Bandaríkjastjórnar til vetnisvæð-
ingar. í þriðja lagi voru kynntar í
tengslum við ráðstefnuna ýmsar
tímamótanýjungar á sviði vetnist-
ækni. Áður en að þeim verður vikið
þykir mér rétt að fara nokkrum orð-
um um raforkuþörf tengda vetnis-
framleiðslu.
Meira en nóg til af rafmagni
Ýmsir hafa velt því fyrir sér í
fjölmiðlum að undanförnu hvort við
eigum nóga raforku til að framleiða
vetni sem orkubera á bíla og fiski-
skip. Hafa sumir gengið svo langt að
fullyrða að svo væri ekki. Þessu er
fljótsvarað. Samkvæmt tölum, stað-
festum af Orkustofnun, er áætlað að
nýta megi um 50 TWH á ári úr jarð-
hita og stærri vatnsföllum. í dag eru
aðeins nýtt 8-9% af þeirri stærð.
Þannig nýtum við ekki nema um 1%
af jarðhita okkar í dag. Til að fram-
leiða vetni fyrir alla
bfla og öll fiskiskip á
íslandi þarf 4-5 TWH á
ári.
Er þá ekki talin með
sú orka sem nýta má
með öðrum aðferðum.
Bendi ég t.d. á sjávar-
föllin, vindorkuna, öld-
ur og minni vatnsföll,
s.s. bæjarlæki. Við
þetta má svo bæta met-
angasinu og vísa til
þeirrar staðreyndar að
um 20 metangasbflar
eru á leið til landsins
fyrir elju og framsýni
Ogmundar Einarsson-
ar og hans fólks í
Sorpu. Ekki er ég viss um að þau
hafi alltaf mætt mikilli tiltrú við nýs-
köpun sína. Nú er hún orðin að veru-
leika. Auk þess kunna að koma upp
jafnvel enn frekari leiðir til að fram-
leiða rafmagn hér á landi.
Kjarninn er þessi: Orkugetan er
til staðar hérlendis til að mæta þörf-
um vetnissamfélagsins. Þá er rétt að
minna á að vetni á efnarafólum hefur
2-3 sinnum betri orkunýtingu en
bensín/olía í sprengivél og er algjör-
lega mengunarlaust.
Geymsla vetnis
Meginvandi í vetnistækni hefur
tengst geymslu efnisins. Á fyrr-
greindu þingi í BNA var kynnt lang-
þráð lausn á þessum vanda. Banda-
ríska fyrirtækið Ovinon sýndi tank
af sömu stærð og venjulegur bens-
íntankur. I honum má geyma vetni í
svonefndum málmhydríðum þannig
að bflar komast a.m.k. 500 km á fyll-
ingunni. Þar með má segja að björn-
inn sé unninn. Skal það ekki koma á
óvart því bflaframleiðendur og
margir aðrir dæla milljörðum króna
til rannsókna og þróunar í vetnis-
tækni. Þar eru miklir tekjumögu-
Orka
Orkugetan er til
staðar hérlendis, segir
Hjálmar Arnason,
til að mæta þörfum
vetnissamfélagsins.
leikar og vilja því allir verða fyrstir
til að hasla sér völl á nýju sviði. Fyr-
irtækið Stuart kynnti t.d. einfalt
tæki, komið á markað, þar sem fram-
leiða má vetni fyrir allt að sjö bíla í
einu, á einni nóttu. Því er stungið í
samband við venjulega innstungupg
leitt inn í það rennandi vatn. Ut-
koma: Vetni á bflana. Stjórnendur
þessa fyrirtækis eru ólmir í að kom-
ast til Islands og kynna tækni sína.
Fjöldaframleiðsla vetnisbfla á
samkeppnisfæru verði hefst hjá
nokkrum fyrirtækjum þegar árin
2003-5. Fyrirtæki og viðskiptajöfrar
keppast nú við að laga sig að þeirri
staðreynd.
íslandi hefur verið ætlað það
merka hlutverk að stíga fyrstu
skrefm. Njótum við þar styrkleika
smæðarinnar. Vert er að hafa í huga
orð Bill Richardson þar sem hann
telur að næsta bylting í atvinnulífi á
eftir upplýsingatækninni verði í
vetni. Þau orð segja reyndar altt
sem segja þarf. Islendingar geta
orðið leiðandi á þessu sviði. Við eig-
um þar hugsanlega meii-i sóknarfæri
en nokkurn órar fyrir. Til þess að
nýta þá möguleika verðum við að
hafa skýran vilja og trú á framför-
um. Liður í því er auðvitað að upp-
lýsa úrtölufólk og efasemda. Slíkt er
þungur liður í allri nýsköpun.
Höfundur er alþingismaður.
Eflum lög-
gæslu strax
UNDANFARIN
fimm ár hefur Vá-
tryggingafélag Islands
náð umtalsverðum ára-
ngri í því að fækka um-
ferðarslysum meðal
ungs fólks með mark-
vissu forvarnastarfi. Á
umferðarfundi VÍS
hafa nú mætt 12.500
manns á aldrinum 15-
25 ára. Reynslan sýnir
að þeir, sem mætt hafa
á umferðarfundi VÍS,
valda 26% færri um-
ferðarslysum en aðrir
ungii- ökumenn sem Ragnheiður
ekki hafa notið slíkrar Davíðsdóttir
fræðslu sem þar fer
fram. En áróður dugar ekki einn og
sér. Öflug umferðarlöggæsla verður
einnig að vera fyrir hendi svo hægt
sé að gera kröfur um enn meiri
fækkun umferðarslysa. Á undan-
förnum árum höfum við horft upp á
alvarlega þróun í umferðarlöggæsl-
umálum hér á landi. Umferðardeild
lögreglunnar í Reykjavík hefur nán-
ast verið aflögð og þar með einnig
vegalöggæsla sem gerð var út frá
embætti Lögreglustjórans í Reykja-
vík. Nú er svo komið að einungis
fimm menn annast sérhæfða um-
ferðarlöggæslu í umdæmi lög-
reglunnar í Reykjavík á hverri vakt
þar sem að meðaltali einn bfll er
mannaður og e.t.v. 2-4 bifhjól. Það
segir sig sjálft að ekki er hægt að
halda uppi mannsæmandi umferðar-
löggæslu með svo fáum mönnum -
enda er umdæmi Reykjavíkurlög-
reglunnar frá ysta tanga Seltjamar-
ness og inn í Hvalfjarðarbotn. Það
þarf ekki meira en einn harðan
árekstur á Miklubrautinni til þess
að þessi lögreglutæki séu öll upp-
tekin um ótiltekinn tíma. Hver sinn-
ir sérhæfðu umferðareftirliti á með-
an? Hversu margir ölvaðir ökumenn
komast leiðar sinnar um götur borg-
Til hvers að greiða atkvæði?
ÞAÐ ER að gerast
sem ég vissi svosem
fyrirfram: Ómögulegt
ætlar að reynast að
stöðva ruglfram-
kvæmdimar við
Reykjavíkurflugvöll.
Þeir sem hafa bitið það
í sig að flugvöllurinn
skuli vera þarna hlusta
ekki á rök. Nú síðast
talaði forstjóri einok-
unarflugfélags íslands
pg sagði að innan-
landsflug myndi leggj-
ast af ef flugvöllurinn
yi-ði færður. Hann Egill
hafði engar röksemdir Helgason
fyrir þessu - þetta var
bara fullyrðing sem hann slengdi
fram. Þetta er hans kredda.
Formaður samgöngunefndar Al-
þingis er á svipuðu róli og einokun-
arforstjórinn. Hann umturnast þeg-
ar farið er að ræða af yfirvegun og
hugans rósemd um jámbraut frá
höfuðborginni til Keflavíkur. Hann
segir líka að innanlandsflug muni
leggjast af. Og bætir við, án þess að
sjá þversögnina, að Islendingar vilji
bara bfla. Það sé eðli þeirra.
Öll viðhorf í flugvallarmálinu ger-
breytast ef rétt er að hagkvæmt sé
að leggja járnbrautina til Keflavík-
ur. Ef hægt er að komast með lest
og kanriski líka á työfaldri Reykja-
nesbraut til Keflavíkur á innan við
hálftíma er ekki nein ástæða til að
hafa flugvöllinn lengur í Vatnsmýr-
inni. Þessi skoðun
virðist sem betur fer
vera að eignast tals-
menn í hópi valda-
manna - bæði varafor-
maður samgöngu-
nefndar _ þingsins,
Hjálmar Árnason, og
formaður umhverfis-
nefndar Reykjavíkur,
Hrannar B. Amarson,
hafa sagt hversu
skynsamlegt þeim
virðist að leggja járn-
brautina.
Borgarstjórinn í
Reykjavík og sam-
gönguráðhema eru
hins vegar enn í sama
farinu og þau hafa verið allt síðásta
ár. Þau benda hvort á annað. Þau
vilja bæði koma sér undan því að
bera pólitíska ábyrgð á endurbygg-
ingu flugvallarins. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir reynir að aftengja póli-
tíska tímasprengju með þvi að lofa
atkvæðagreiðslu um flugvöllinn.
Hún segir að kosið verði í haust. At-
kvæðagreiðslan verður að líkindum
vita marklaus, enda virðist eiga að
kjósa um hvort stefna eigi að því að
flugvöllurinn fari kannski einhvern
tíma eftir 2016.
Ákvörðunin um framkvæmdirnar
við Reykjavíkurflugvöll er afar
ólýðræðisleg. Hún var tekin í sam-
eiginlegu leynipukri landsbyggðar-
höfðingjanna á þingi og í ráðuneyt-
inu og skipulagsbýrókrata
Ókeypis lögfræðiaðstoð
öll fimmtudagskvöld milli kl. 19.30 og 22.00 í síma 551 1012
Orator, félag laganema
Flugvöllurinn
Borgarstjórinn í
Reykjavík og sam-
gönguráðherra, segir
Egill Helgason, eru hins
vegar enn í sama farinu.
borgarinnar. Sama og ekkert var
aðhafst til að gera borgarbúum við-
vart; kynning á framkvæmdunum
fór fram á einhverjum kontór á
skipulagsskrifstofunni. Kröfum um
að þetta fari í umhverfismat hefur
ekki verið svarað. Reykvíkingum
var einfaldlega tilkynnt að þeir
stæðu frammi fyrir orðnum hlut.
Umræðan um flugvöllinn hófst ekki
neitt að ráði fyrr en eftir að borgar-
stjóri og ráðherra höfðu ákveðið að
hann yrði endurbyggður, steyptur
niður á klöpp fyrir marga milljarða
króna.
Vinstri menn í borgarstjórn
Reykjavíkur hafa kvartað sáran
undan ólýðræðislegum aðförum í
Eyjabakkadeilunni; hér hafa þeir
sýnt að þeir eru ekki hótinu elskari
að lýðræðinu. Sú fyrirætlan að láta
borgarbúa kjósa um eitthvað sem
kannski gerist eftir tvo áratugi er
ekki annað en ámátleg tilraun til að
drepa málinu á dreif. Líklegt þykir
mér að flestir muni husa slíka at-
kvæðagreiðslu - hver nennir að
kjósa upp á svona býti? Sjálfstæðis-
menn í borgarstjórn hafa lýst fyrir-
litningu á þessum málatilbúnaði og
varla nema von. Þeir hafa þó ekki
úr háum söðli að detta, enda hafa
þeir ekki árætt að taka aðra afstöðu
í flugvallarmálinu en landsbyggðar-
forkólfarnir í flokksforystunni fyr-
irskipa.
Það borgar sig ekki til lengdar að
gera ráð fyrir að fólk sé asnar, eða
það vona ég. Eg held að R-listanum
verði ekki kápan úr því klæðinu að
þvæla flugvallarmálið með þessum
hætti. Þvert á móti þykir mér
sennilegt að flugvöllurinn verði að-
alkosningamálið í næstu borgar-
stjórnarkosningum - sem munu að
miklu leyti snúast um borgarskipu-
lag. Ef flokkarnir í borgarstjórn
fara ekki að hreyfa sig er reyndar
ekki ólíklegt að spretti upp nýtt
framboð sem gæti ruglað öllu valda-
kerfinu í Reykjavík, ekki ósvipað og
Ken Livingstone hefur sett allt á rú
og stú í pólitíkinni í Lundúnum.
Umræða um skipulagsmál er að
komast á mikla ferð. Fólk er farið
að hyggja meira að umhverfi sínu
en áður. Bráðum verður vakning.
Menn líta í kringum sig og sjá þau
hrikalegu spjöll sem hafa verið unn-
in í Reykjavík: Sinnuleysið, ljótleik-
ann og hið menningarsnauða skipu-
lag.
Ef menn gá ekki að sér er hætt
við að myndist tvær borgir hér á
höfuðborgarsvæðinu: Önnur verður
úti á nesinu, þar sem flugvélarnar
hringsóla enn yfir gamla Miðbæn-
um. Þangað mun fólk aðallega koma
til að drekka sig fullt. Hin verður
uppi í hæðunum, með miðju í Kópa-
vogsdalnum. Það verður aðalborgin,
verslunarkringluborg að amerískri
fyrirmynd þar sem bfllinn drottnar
og þar sem þéttleiki byggðar er
svipaður og í Los Angeles, einni
leiðinlegustu stórborg í heimi.
Þá munu stjórnvöld hafa afrekað
það að eyðileggja Reykjavík.
Höfundur er binðanmður.
arinnar og hve margir
forhertir einstaklingar
geta stundað glæfra-
akstur á meðan lög-
gæslan er lömuð? Nú
kann einhver að segja
að aðrar deildir lög-
reglunnar sinni einnig
umferðareftirliti - en
við, sem til þekkjum,
vitum sem er að þær
deildir eiga fullt í fangi
með að sinna öðrum
aðkallandi verkefnum
sem tengjast mismun-
andi afbrotum - og því
miður er mest þörf á
öflugri umferðariög-
gæslu þegar annatími
er einnig í öðrum málum. Á undan-
förnum tuttugu árum hefur bflum
hér á landi fjölgað um 103.000 bfla
(96.000 árið 1980 en 199.000 árið
2000) en á sama tíma hefur sérhæfð
umferðarlöggæsla nánast lagst af.
Umferðin
Við gerum þá
iágmarkskröfu, segir
Ragnheiður Davíðs-
dóttir, að þjóðkjörnir
menn virði landslög.
Árið 1980 voru 10-20 sérhæfðir um-
ferðarlöggæslumenn á vakt á hverj-
um tíma í Reykjavík og unnu þeir á
2-4 bílum og 10-15 bifhjólum. Auk
þess voru 6-8 vegalögreglubflar
mannaðir út á þjóðvegi landsins. I
áhöfn þeirra bíla voru sérhæfðii’
umferðarlöggæslumenn sem sinntu
eingöngu vegaeftirliti sem fólst að-
allega í eftirliti með ölvunarakstri
og hraðakstri. Víða í smærri sveitar-
félögum er löggæsla afar frumstæð,
svo ekki sé meira sagt, enda oft að-
eins einn maður á vakt á hverjum
tíma með eftirlitssvæði sem spannar
hundruð kflómetra. Við slíkar að-
stæður geta menn aðeins sinnt
nauðsynlegustu útköllum en fyrir-
byggjandi löggæsla eða kærur fyrir
umferðarlagabrot nánast útilokaðar
- enda er einyrki í starfi lögreglu-
manns nánast múlbundinn sem
kærandi umferðarlagabrots. Á slík-
um stöðum, þar sem allir þekkja alla
og kunningjasamfélagið þrífst, nýt-
ist vegaeftirlit mjög vel. Nú er svo
komið að vegfarendur geta ekið
landshornanna á milli án þess að
mæta lögreglubfl. Þetta vita síbrota-
menn umferðarinnar og aðrir þeir
sem kjósa að túlka umferðarlögin að
vild; sérstaklega ákvæðin sem kveða
á um hámarkshraða á vegum, bann
við ölvunarakstri og skyldunotkun
bflbelta. 1 flokki þeirra síðasttöldu
má finna ökumenn og farþega úr öll-
um þjóðfélagsstigum, jafnvel menn í
virtum embættum. Sorglegast er þó
að horfa upp á þá, sem eiga að vera
fyrirmyndir okkar hinna, brjóta
þessi lög, þ.e. alþingismennina sjálfa
sem sumir hverjir voru í hópi þeirra
sem samþykktu bflbeltalögin á sín-
um tíma! Við, sem förum að lögum í
þessu landi, til þess að minnka lík-
urnar á að lenda í umferðarslysi,
gerum þá lágmarkskröfu að þessir
þjóðkjörnu menn virði landslög. Við
gerum einnig þá kröfu til stjórn-
valda að þau tryggi okkur mann-
sæmandi löggæslu í þessu landi svo
afbrotamenn umferðarinnar fái við-
hlítandi móttökur þegar þeir mæta
á vígvöll umferðarinnar til að gera
usla sem því miður endar oftar en
ekki með mannlegum harmleik. Þá
gerum við þær sjálfsögðu kröfur að
Rannsóknarnefnd umferðarslysa
verði annað og meira en orð á blaði,
þ.e. að tillögum hennar, m.a. um
aukna löggæslu, verði hrint í fram-
kvæmd. Mælirinn er einfaldlega
fullur.
Höfundur er forvarnafulltrúi VÍS.