Morgunblaðið - 25.03.2000, Blaðsíða 38

Sálfræði
Víðáttufælni er ein
tegund kvíða
38 LAUGARDAGUR 25. MARS 2000
Astmi
Sýrumagn orsök eða
afleiðing?
Börn
Vaxandi áhyggjur vegna
Rítalíns
MORGUNBLAÐIÐ
Meðganga
Verðandi breskar
mæður í genapróf?

Associated Press
Marc Merger (t.h.) ræðir við Philippe Busquin, sem á sæti í fram-
kvæmdastjórn ESB, fyrir blaðamannafund í Brussel fyrr í vikunni.
Lamaður gekk
með aðstoð tölvu
Brussel. AP.
TÍU árum eftir að hafa lamast fyrir
neðan mitti í bílslysi gat Mark Merg-
er staðið á fætur og tekið nokkur
skref með aðstoð ígrædds tölvu-
kubbs. Hann var fyrstur manna til
að gangast undir ígræðsluaðgerðina
sem þróuð var af samstarfshópi
evrópskra vísindamanna.
í desember sl. voru 15 elektróður
græddar við taugar og vöðva í
fótleggjum Mergers og tengdar við
tölvukubb sem komið var fyrir í kviði
hans. Endurtaka þurfti aðgerðina í
síðasta mánuði vegna vandamála
sem upp komu. I byrjun mars tókst
Merger að standa á fætur af sjálfs-
dáðum og fyrir nokkrum dögum tók
hann fyrstu skrefin.
Pierre Rabischong, prófessor við
Montpellierháskóla í Frakklandi,
stýrði starfshópnum sem þróaði
tæknina. Hann sagði að ígræddi
kubburinn gerði Merger gei-vivöðva-
hreyfingar mögulegar. „Við erum að
reyna að endurskapa það sem gerist
í heilanum ... með elektróðum við
taugar og vöðva. Við erum ekki að
vinna kraftaverk." Hann sagði að
mun meiri þróunarvinnu væri þörf
til að bæta umrædda tækni.
Vísindamenn vona að er fram líða
stundir geti sjúklingar stýrt hreyf-
ingum sínum með því að þrýsta á
hnappa á göngugrind sem verið er
að þróa og á að virka líkt og fjarstýr-
ing. Enn sem komið er þurfa vís-
indamennirnir að senda boð til
ígrædda kubbsins með aðstoð tölvu.
Boðin eru send til elektróðanna í fót-
leggjum sjúklingsins og skapa
vöðvahreyfingar.
Rabischong sagði að í Evrópu
væru yfir 300 þúsund manns lamaðir
fyrir neðan mitti, og meðalaldur
þeirra væri 31 ár. Unnið hefur verið
að þróun tækninnar síðan 1996 á
vegum Evrópusambandsins og ríkis-
stjórna Frakklands, Hollands,
Þýskalands, Danmerkur, Ítalíu og
Bretlands.
Astmaköst tengd
sýrumagni í lungum
FPS
Aukin tíðni astmatilfella lijá börnum þykir víða uggvænleg þróun á
Vesturlöndum.
Mcdical PressCorps News Service.
VÍSINDAMENN hafa komist að
því, að fólk sem fær alvarleg
astmaköst hefur óvenjumikið
sýrumagn í lungum. Er þetta
mikilvæg uppgötvun sem auð-
veldað gæti meðferð slíkra kasta
og auk þess opnað nýjar leiðir í
rannsóknum á sjúkdómnum.
„Við vitum ekki fyllilega
hvort hátt sýrustig er afleiðing
kastanna eða orsök þeirra,“
sagði dr. Benjamin Gaston, að-
stoðarprófessor í barnalækning-
um við Háskólann í Virginíu í
Bandaríkjunum. Hann er aðal-
höfundur ritgerðar um upp-
götvunina er birtist í vísindari-
tinu American Journal of
Respiratory and Critical Care
Medicine 13. mars.
Sagði Gaston að auk þess sem
þetta gæti orðið til þess að
læknar gætu tiltölulega auð-
veldlega meðhöndlað alvarleg
astmaköst kynnu sjúklingarnir
sjálfir að geta brugðist við ef
þeir teldu kast yfirvofandi.
Gaston tók þó fram, að niður-
stöðurnar væru til bráðabirgða,
og að endurtaka þyrfti rann-
sóknirnar til að renna frekari
stoðum undir niðurstöðurnar.
Dr. Jonathan Stamler, lækna-
prófessor við Dukeháskóla í
Bandaríkjunum, var aftur á móti
ekki eins varkár og sagði að
sjaldgæft væri að niðurstöður
rannsókna lofuðu svona góðu.
Rannsóknir á dvergvexti meðal Amish-fólks
F æðingargalli rakinn til arfbera
Associated Press
Associated Press.
VÍSINDAMENN hafa fund-
ið arfberann sem talinn er
tengjast tiltekinni gerð af
dvergvexti og fæðingargöll-
um, honum tengdum, sem
eru algengastir meðal Am-
ish-fólks, sértrúarhreyfingar
í Bandaríkjunum. Komust
vísindamennirnir að því, að
stökkbreyting á arfberanum
veldur svonefndum Ellis-Van
Creveld-heilkennum, sem
leiða til beinagrindaraflögun-
ar snemma á fósturskeiði.
Uppgötvunin var gerð af
vísindamönnum í Bandaríkjunum
og Evrópu og eru niðurstöðurnar
birtar í marshefti tímaritsins Nat-
ure Genetics. Aukin samvinna hef-
ur verið á milli vísindamanna og
Amish-fólksins í Lancastersýslu í
Pennsylvaníu í Bandaríkjunum, og
hafa 50 tilfelli Ellis-Van Creveld-
heilkenna verið rakin til
hjóna sem settust að í Aust-
ur-Pennsylvaníu 1744.
Börn sem fæðast með
sjúkdóminn hafa einkenni á
borð við dvergvöxt, stutta
útlimi, aukafingur og -tær
og aflagaðan munn. Að
minnsta kosti helmingur
þeirra þjáist einnig af hjar-
tagalla. Hægt er að lagfæra
mörg einkennanna með
skurðaðgerð, en ekki er til
nein lækning við sjúkdómn-
um.
Vísindamenn segja að
uppgötvun arfberans, og skilningur
á því hvernig hann stökkbreytist,
muni auka þekkingu á grundvallar-
atriðum þroska og hreyfinga.
Þungaðar konur gang-
ist undir genapróf
The Daily Telegraph.
VERIÐ er að gera áætlun um að allar þung-
aðar konur í Bretlandi gangist undir gena-
próf og getur þetta orðið til þess, að öll þjóðin
gangist undir slíkt próf. Hafa heilbrigðisyfir-
völd fengið leiðbeiningar um að bjóða þung-
uðum konum, sem kunna að hafa arfgenga
kvilla, fjölda genaprófa. Þá er heilbrigðisyfir-
völdum gert að veita ráð um fóstureyðingar
ef fóstur reynist vera óeðlilegt.
Ráðgjafanefnd ríkisstjórnarinnar um
genaprófanir hefur samið leiðbeiningarnar
og er í þeim lagt til að fjöldi þeirra kvenna
sem gangist undir próf verði aukinn til
muna. I skýrslu nefndarinnar segir að allir,
sem eru af ættum þar sem sjúkdómar eru
algengir, og fólk af kynþáttum sem eru
veikari fyrir tilteknum sjúkdómum, ættu að
gangast undir próf.
Umdeildari eru þó þau tilmæli nefndarinn-
ar, að til greina komi „að rannsaka allar
þungaðar konur og stóran undirhóp, sem er
allur í lítilli hættu, í því augnamiði að finna þá
sem eru í mestri hættu til þess að hægt verði
að bjóða upp á nákvæmari prófanir".
Hingað til hafa genarannsóknir einungis
verið skipulagðar á landshlutavísu og beinst
að þröngt skilgreindum hópum. Hafa stjórn-
völd ekki viljað ráðast í allsherjar rannsókn-
aráætlun vegna þess að ráðherrar hafa óttast
að verða sakaðir um að standa að kynþátta-
stefnu.
Engu að síður hefur heilbrigðismálaráðu-
neytið tekið undir niðurstöður skýrslunnar,
en í niðurlagi hennar segir að nauðsynlegt sé
að marka stefnu fyrir allt landið til þess að
halda í við vísindalegar framfarir. Þá segir að
þunguðum konum ætti að bjóðast fóstureyð-
ing ef rannsókn leiðir í Ijós erfðagalla í fóstr-
inu. „Þær sem gangast undir fósturskoðun
vilja helst af öllu eignast heilbrigt barn.
Komi því í ljós að fóstrið hefur óeðlilega
erfðavísa eða óeðlilegan vöxt kunna sumar að
kjósa að binda enda á þungunina."
Andstæðingar fóstureyðinga hafa sakað
stjórnvöld um að hvetja foreldra til að eign-
ast „sérhönnuð börn“ og ýta undir þann
hugsunarhátt að börn skuli vera fullkomin og
að það sé hlutverk heilbrigðisþjónustunnar
að útrýma þeim sem eru ekki fullkomin. Slíkt
sé gróf móðgun við allt fatlað fólk. Talsmaður
heilbrigðisráðuneytisins sagði að heilbrigðis-
yfir-völd alls staðar ættu að hafa sömu viðmið,
til þess að allir foreldrar nytu sanngirni og
jafnaðar þegar þeir gengjust undir þessi
próf.