Skírnir - 01.12.1905, Page 6

294
Trú og sannanir.
og t. d. Pasteur og Gladstone, hefir á síðustu tímum ver-
ið litið sem afbrigði; og þrátt fyrir lotninguna, sem ment-
aður heimur hefir fyrir þeim borið, hefir vafalaust sumum
i öðru veifinu fundist þeir vera nokkurs konar andleg
nátttröll, að því leyti, sem þeir voru trúaðir kristnir menn.
Hver, sem hefir haft veruleg kynni af bókmentum heims-
ins síðustu áratugina, hlýtur að hafa tekið eftir því, að
það er tiltölulega nauðalítill hlutur af gáfnamagni verald-
arinnar, sem á síðari tímum hefir orðið trúarbrögðunum
samtaka. Vísindin og kirkjan hafa farið hvort sína leið-
ina, og alt af hefir orðið lengra og lengra milli brautanna.
Sú sannfæring hefir orðið æ ríkari og ríkari, að þau ættu
aldrei að eilífu samleið framar. Það liggur í hlutarins
eðli, að þetta hefir haft áhrif á alþýðu manna.
Lítum vér á ástandið hér á landi, er óhætt að full-
yrða, að svipað verður uppi á teningnum eins og annar-
staðar. Rennum vér huganum aftur í tímann 40—50 ár,
verður munurinn stórkostlegur. Þá leyndi það sér ekki,
að þjóðin trúði yfirleitt aðalatriðum kristinnar kenningar.
Þeir menn, sem ekki gei’ðu það, voru taldir sérvitringar,
og mönnum stóð hálfgerðar stuggur af þeim. Xú er sjald-
gæft að hitta verulega hugsandi mann, utan prestastéttar-
innar, sem ekki hefir stórmikið að athuga við kenningar
kirkjunnar. Og miklum hluta þjóðarinnar finst áreiðan-
lega fátt um alla boðun trúarbragðanna. í þá átt eru
þeir yfirleitt ákveðnastii’, sem mesta mentun hafa fengið.
En reynsla landa vorra í Vesturheimi sýnir áþreifanlega,
að alþýða manna er í þessu efni líkt skapi farin eins og
»lærðir« menn. Ekki er nema lítið brot af Vestur-íslend-
ingum, sem sinnir kirkjulegri starfsemi þar minstu vitund.
Og þeir eru margir, sem veita henni ríka og ákveðna
mótspyrnu.
Svo er nú ástatt um þessar mundir. Og ekki virðist
mér það koma til nokkurra mála að gera þá grein fyrir
þessu ástandi, að trúarþörfin sé orðin minni en áður. Er
nokkur ástæða til að ætla, að verulega hugsandi menn,
sem gera sér grein fyrir ófullkomleikum sínum á aðra