Skírnir - 01.12.1905, Blaðsíða 30

318
William James.
sálum þeirra, sem »snúast« til nýs lít's og nýrrar trúar.
Venjulega er aðdragandi afturhvartsins sá, að andstæð öfl
berjast um völdin í sál mannsins: »Holdið girnist gegn
andanum og andinn gegn holdinu. Hið góða sem eg vil
gjöri eg ekki, en hið vonda sem eg vil ekki, það gjöri
eg o. s. frv.« Þessi barátta getur verið langvinn eða
skanimvinn, og vilji mannsins átt mikinn eða lítinn þátt í
henni, það er svo mismimandi, eftir því hver maðurinn
er. Sumir verða að komast á fremsta stig örvæntingar-
innar, áður en hin æðri öflin í sál þeirra sigra, þeir verða
að vera lémagna af þreytu og gefast upp, örvænta um
sjálfs sín mátt, þá kemur hjálpin. »Þegar neyðin er stærst,.
þá er hjálpin næst«. Þeim flnst þá sem æðra lít' og
kraftur streymi inn í sál þeirra, eins og náðargjöf, og hreki
burt allan ótta og kvíða, og þeir líta nú nýjum augum á
tilveruna.
En stundum snúast menn skyndilega án þess að þeir
sjálflr né aðrir viti um aðdragandann til þess. Það eru
þeírmenn, sem undirvitundin er ríkust hjá — sá þáttur
sálarlífsins, sem ekki kemur fram í vökunni, en er eins
og djúpið, sem ber uppi meðvitundarlífið, vökuvitund
mannsins. Þaðan eru dýpstu hvatir mannsins runnar. Hjá
sumum mönnum getur breyting á lunderninu búið um sig
smámsaman og þróast fyrir neðan takmörk meðvitundar-
innar og komið svo skyndilega í ljós eins og opinberun.
Oft flnst þeim er slíkt reyna, að einhver æðri kraftur
komi alt í einu yfir þá og gjörbreyti sálarástandi þeirra,
og stundum eru þessu samfara vitranir, menn sjá sýnir,
heyra raddir o. s. frv., og oft er breytingunni samfara
ósegjanlegur unaður og sæla.
En með hverjum hætti sem menn snúast, þá er þetta
aðalatriðið, að tilfinningalíf og vilji mannsins breytist frá
rótum. Angistin hverfur og friður færist yflr hugann.
Nýr vilji til lífsins vaknar, ný sannindi renna upp og
útlit tilverunnar breytist, heimurinn fær fegri og heiðari
svip en áður: »Hið gamla er afmáð, sjá alt er orðið
nýtt«.