Skírnir - 01.12.1905, Blaðsíða 23

Ýmsar tegundir trúarreynslunnar.
311
Bókin er stór (33 arkir) og efnisrík, höfundurinn andríkur
og ritar einkennilega þróttmikið og sérkennilegt mál.
Bókin er full af lærdómsríkum dænium. I stuttri tímarits-
grein er hætt við að þessir’ kostir höf. sjáist ekki; þar
verður að fara fljótt yflr sögu, drepa á aðalhugsanirnar og
sleppa dæmunum. Þetta bið eg lesendur að hafa hugfast,
•er þeir dæma um höfundinn eftir þessari grein. Eg ann
honum hugástum, og þætti mér fyrir, ef þessi smámynd
mín af riti hans vekti rangar skoðanir um ágæti þess.
Rannsókn höfundarins er sálarfræðisleg. Hann fjallar
■ekki um þær stofnanir, sem af trúnni hafa sprottið, kirkjur,
trúarsiði og trúfræðiskerfi, heldur um sjálfa rótina, trúar-
hvatirnar, trúartilfinningarnar. Hvað fer fram í sál þess
manns, sem gagntekinn er af trúnni? Um það spyr hann,
og svarið fær hann einkum með því, að rannsaka orð
trúmannanna sjálfra, í æfisögum þeirra og annarstaðar,
þar senv þeir liafa lýst sálarástandi sínu. Af reynslu þessai'a
manna verður að mynda sér skoðun um trúna, af hverjum
rótum hún er runnin og hvað í henni felst. Menn spyrja
•ekki blindan um lit, heldur sjáandi [menn, og á sama hátt
verður að fræðast um það, hvað trúin sé, af þeim sem
reynt hafa.
Ymsir hafa litið svo á sem trúin væri oft hvað ríkust
hjá þeim, sem ekki hafa alls kostar heilbrigt tilfinningalíf.
Því verður ekki heldur neitað, að margir þeir sem mest
áhrif hafa haft á trúarlíf þjóðanna, menn sem trúin var
lifandi ástriða og vöktu nýjar hreyfingar og nýja flokka,
þeir hafa oft verið öðru vísi en fólk flest; tilfinninngalíf
þeirra hefur verið í óstöðugu jafnvægi; þeir hafa þjáðst af
þunglyndi, stundum séð sýnir, heyrt raddir o. s. frv.
Slíkt bendir á, að taugakerflð hafi verið i eitthvað afbrigði-
legu ástandi. En það kastar engri rýrð á trúna sjálfa.
Eitt er hvernig hluturinn ei’, uppruni hans, vöxtur og
viðgangur, annað er hvers virði hann er. Trúarreynslan
getur verið jafn-dýrmæt og liaft jafn-mikilvæg sannindi í
:sér fólgin fyrír því, hvaða ástandi taugakerfísins hún er
samfara. Að því er vér frekast vitum, verða allar hugs-