Skírnir - 01.12.1905, Page 40

328
William James.
er hún aðalkjaminn og sálin í trúarbrögðunum. Trúin er í
insta eðli sínu mök við æðri öfl, samband, þar sem bæði
er þegið og geflð. Sé því tilflnning sú er bænin byggist á
ósönn, ef ekkert vinst við bænina og heimurinn verður-
samur og jafn eftir sem áður, hvoit sem beðið er eða
ekki, þá er trúin sjálf blekking og hangir í lausu lot'ti.
Vel getur það verið, að áhrif bænarinnar nái ekki lengra
en til sjálfrar persónunnar sem biður, en trúin sjálf stendur
og fellur með því hvort eitthvað ávinst við bænina, sem
ekki var fáanlegt með öðru móti, kraftur losni úr læðingi,
sem án bænarinnar væri bundinn.
Vér höfum nú séð í svip, hverning trúin kemur fram
og hverja ávexti hún ber í breytni manna, og skulum nú
líta á hið allra helzta, er James lætur í ljósi um sannindi
þeirra meginsetninga sem í trúnni eru fólgnar. Menn
hefur löngum dreymt um, að unt væri að skapa af hyggju-
viti sínu óyggjandi trúfræðiskerfi, þar sem alt væri klappað
og klárt um insta eðli guðdómsins og samband hans við
heiminn og oss mennina. En reynslan hefur sýnt, að slík
hugsanakerfi eru, þegar að er gáð, hrófatildur, sem ekki
stenzt átak rökréttrar hugsunar og engan sannfærir, sem
ekki trúir fyrirfram. Margt af því sem er kent um eigin-
leika guðs t. d. er og þannig, að það getur engin áhrif
haft á breytni vora, hvort það er satt eða ekki. En menn-
irnir leita sannleikans til þess að geta hagað sér eftir
honum, og þau sannindi, sem óhugsandi er að hjálpi oss-
i nokkru, þau eru dauð og marklaus.
í trúarefnum sem öðrum efnum verður að byggja á
reynslunni. Og hið eina sem heimspekin getur gert fyrir
trúna er að rannsaka, hvað í trúarreynslunni felst, hver
er aðalkjarni trúarbragðanna og að hve miklu leyti hann
er sannur. i ljósi þeirrar þekkingar, sem vér annars höfum
á tilverunni.
I trúnni telur James þessar meginsetningar fólgnar:
1. Hinn s/nilegi heimur er purtui af öðrum andlegri heimi
og fær þaðan aðalgildi sitt.