Skírnir - 01.12.1905, Page 36

324
William James.
því, íið berjast við eld með eldi, skjóta niður ransmanninn, loka
þjófinn inni í dyflissu, en láta umrenninga og glœframenn kala á
götum úti.
Og samt sem áður eruð þér, eins óg eg er, sannfærðir itm það,
að væri engu öðru til að dreifa en þessu harðskalla, harðbrjósta og
harðhnefa atferli; væri enginn fús á að hjálpa bróður sínum fyrst,
og athuga eftir á, hvort hann átti það skilið; væri enginn fús á að
drekkja móðgunum í meðaumkun með meingjörðamanninum; væri
enginn fús á að láta prettast mörgum sinnum, heldur en að tor-
tryggja hvern mann; væri engum ljúft að breyta við aðra eftir
því sem tilfinningin blæs honum i brjóst, í stað þess að fara eftir
almenuum varúðarreglum, þá væri heimurinn óendanlega miklu
verri að lifa í en hann er nú. Hinti blíði unaður, ekki liðins dags,
heldur dags sem síðar á að renna upp, þegar hirt gullna regla
verður orðiu mönnum töm, væri þá horfinn úr sjóndeildarhring
hugsjóna vorra.
Það getur því verið, að hinir helgu menn, sem lenda í öfgar
með ástúð sina, séu spámenn, sem boða betri tíð. Þeir hafameiraað segja
tital sinnum reynst spámenn. Með því að breyta við þá sem þeir
hittu á götu sinni eins og heiðvirða menn, þrátt fyrir fortíð þeirra,
þrátt fyrir alt útlit, hafa þeir gefið þeim hvöt til að vera heið-
virðir menn, hafa gjörbreytt þeim á undursamlegan hátt með Ijóm-
andi dæmi sínu og eggjan eftirvæntingar sintiar.
Frá þessu sjónarmiði verðum vér að játa, að mannkærleikinn,
sem býr í brjósti allra helgra manna og slík ofgnótt er af hjá
sumum þeirra, hann er skapandi kraftur í mannfélaginu, kraftur
sem miðar að því að vekja til lífsins dygðir þar, sem enginn annar
veit þeirra von. Helgir menn eru höfundar, auctores, aukendur
gæzkunnar. Framfaramöguleikar mannlegrar sálar eru óstikandi.
Reynslan sýnir, að svo margir, sem virtust algjörlega forhertir, hafa
mýkst, snúist, endurfæðst með þeim hætti, er vakti enn rneiri furðu
hjá sjálfum þeim en hjá áhorfendunum, að aldrei má fyrir fram vita
um nokkurn mann, hvort vonlaust er að bjarga honum við með
mannkærleika. Vér höfum engan rétt til að tala um krókódíla og
kyrkislöngur í mannsmynd svo sem verur, er ættu sér engrar endur-
reisnar von. Vér þekkjum ekki fjölbreytni persónuleikans, hvernig
eldar tilfinninganna lifa í glæðunum, hitiar hliðarnar á fjölflötungi
lundarinnar eða hverju undirvitund mannsins má til vegar koma.
Páll postuli kunngjörði forfeðrum vorum endur fyrir löngu þá skoðun,
að sérhver sál væri í rauninni heilög Af því að Kiistur hefur dáið