Skírnir - 01.12.1905, Blaðsíða 32

320
William James.
jafnaðargeð kemur í staðinn. Korni hin.inn, konri hel, nú stendur
það á sama!
e. H r e i n 1 e i k 11 r. —Að'þungamiðja tilfinningalífsins breyt-
ist hefur fyrst og fremst, í för með sér, að sálarhreinleikurinn vex.
Maðurinn verður næmur fyrir andlegu ósamræmi og vill bægia á
braut úr lífi sínu öllu því sem d/rslegt er og holdlegt. Helgur
maður forðast að hafa mók við a!t slíkt, hann verður að fá æ meira
samræmi í líf sitt og halda því flekklausu frá heiminum. Hjá
sumum gengur þessi hreinleiksþörf í meinlætastefnu, og veikleiki
holdsins fær þá að kenna á miskunarlausri hörku.
d. K æ r 1 e i k i. — Að þungamiðja tilfinningalífsins breytist
hefur í öðru lagi í för með sér, að mannkærleikinn, ástúðin við
íiðra menn, vex. Obeitarhvatir þær, sem venjulega setja ástúðinni
manua á milli svo þröngar skorður, haldast í hömlum. Helgur
maður elskar óvini sína og fer með hvimleiða betlara eins og
bræður sína.
James skýrir nú hvert atriðið um sig og tilfærir
-dæmi. Eg skal adeins drepa á nokkur atriði. Mannkær-
leikinn styðst bæði við meðvitundina um það, að allir séu
börn hins sama f'ööur, en jafnframt sprettur hann af inni-
legri u'leði, sem trúarástandinu fylgir, því gleðin gerir
menn ástúðlegri. Að elska óvini sína er allsenginn sjálfs-
mótsögn, það er hæsta stig þess stórhugar og göfuglyndis,
sem þolir mótgerðir og kennir í brjóst um ranginda-
manninn. Og væri því boðorði fylgt, þá yrði heimurinn
allar annar, því ein sterkasta hvötin i mannssálinni, sjálfs-
varnarhvötin, er þá brotin á bak aftur. Þar sem helgir
menn sýna þeim sérstaka góðvild, sem öðrum eru hvim-
leiðir, þá eru hvatinar til þess ýmsar auk mannkærleikans
sjálfs, svo sem meinlæti, auðmýkt, löngun til að lítillækka
sig. — Jafnaðargeð, undirgefni, hugprýði og þolgæði
lielgra manna verður skiljanlegt, þar sem þeir finna, að
þeir eru undir umsjá þess kraftar, sem þeir treysta óbif-
anlega. Sá sem í alvöru getur sagt: »Verði guðs vilji«,
er brynjaður gegn öllum veikleika. — Löngunin til að
halda sál sinni fiekklausri frá heiminum, næmleikinn
fyrir öllu ósamræmi milli hugarfars og breytni, getur
ýmist leitt menn út í baráttu til að reyna að umskapa