Skírnir - 01.08.1906, Síða 51

Skírnir.
Um listir.
243
þessa, er vér förum af fögrum sjónleik. Það sem hefir
hrifið oss er síður það, sem oss hefir sagt verið um aðra,
heldur en hitt, sem oss hefir verið komið til að sjá í svip af
sjálfum oss, heill huliðsheimur óljósra hluta, sem hefðu
viljað verða, en, til allrar hamingju fyrir oss, hafa ekki
orðið. Það er þá eins og í huga vorum hafi verið vaktar
upp rammfornar og arfteknar endurminningar, svo djúpar
og óskyldar því lífi sem vér lifum, að oss finst það um
stundarsakir eins og eitthvað óverulegt eða gjörræðislegt,
svo að vér yrðum að læra lífið á ný. Það er þá djúpur
veruleiki, sem sjónleikirnir leita að á bak við þau hygg-
indin sem i hag koma, og leiklistin hefir sama markmið
og allar aðrar listir.
Af þessu leiðir, að listirnar fást ætíð við h i ð s é r-
eiginlega. Það sem málarinn dregur á léreftið hefir
hann séð á tilteknum stað, tiltekna stund, tiltekinn dag
með litum, sem aldrei sjást aftur. Það sem skáldið kveð-
ur um, það er hugarástand, sem hann hefir reynt, og hann
einn, það er rakinn vefur einhverrar sálar, það er lifandi
ívaf tilfinninga og atburða, í stuttu máli eitthvað, sem
komið hefir fyrir einu sinni og aldrei endurtekst. Það
stendur á sama þó vér gefum þessum tilfinningum almenn
nöfn; í annari sál verða þær alls ekki hinar sömu. Þær
eru séreiginlegar. Fyrst og fremst þess vegna eru
þær viðfangsefni listanna, því hið almenna, táknin, jafn-
vel ímyndirnar, ef svo vill verkast, eru gangsilfur hvers-
dagsskynjunar vorrar. Hvaðan er þá sprottinn misskiln-
ingurinn á þessu atriði?
Hann stafar af því, að blandað hefir verið saman
tvennu alls ólíku, sem sé því, hvort hlutirnir séu almennir
eða dómar vorir um þá séu almennir. Af því, að einhver
tilfinning sé alment viðurkend sönn að vera, leiðir ekki,
að hún sé almenn tilfinning. Ekkert er fágætara en per-
sóna Hamlets. Líkist hann öðrum mönnum í sumum
greinum, þá er það sannlega ekki það sem vér látum oss
mestu skifta um hann. En hann er alment viðurkendur,
alment talinn lifandi. Að eins í þeirri merkingu hefir
16*