Gefn - 01.07.1871, Blaðsíða 26

28
steinöldin gángi í gegnum alla eiröldina og lángt ofan í
járnöld.
]>að gefur öllum að skilja, að elstu fornleifar og forngripir
geta ekki sagt frá neinum sögulegum atburðum, ekki lýst
neinum andlegum eiginlegleikum nema svo að þjóðir — sem
enginn veit hvað hétu — hafi haft skynsemi og kunnáttu
til að búa þetta til. Fyrir utan það að fornleifafræðin þann-
ig er þögul eða mállaus, þá verður hún ekki einusinni
stunduð með myndum, heldur verða menn að hafa sjálfa
gripina til að skoða; hún er þess vegna miklu óaðgengilegri
en forntúngufræðin. J>etta er ekki svo að skilja að vér ger-
um lítið úr henni; en allir sjáþó að það er munur á hvort
vér horfum á einhvern haug eða dys, sem vér vitum ekkert
persónulegt um, eða hvort vér lesum sögu um haugbúann:
það er með öðrum orðum: það sem gefur allri sögu sitt líf
og sem er málsins líf, það er það persónulega, og það má
nærri geta að þegar málið vantar, þá vantar líka það per-
sónulega. ]>ess vegna er öll fornleifafræði, hversu merkileg
sem hún annars er og þó hún í rauninni sé jafnt undirstaða
sem hjálp sögunnar, út af fyrir sig takmarkalaus og litar-
iaus, með því vér sjáum hlutina, en vitum ekkert um þá menn
eða þær þjóðir sem handléku þá, vér vitum ekkert meir en
það sem eg áðan setti í þær fáu línur sem eg ritaði um
þrjár aldir mannkynsins, nema þar sem sögur eða kvæði ná
til. Menn vita í rauninni ekkert með vissu um mörgverk-
færi, til hvers þau hafi verið notuð eða hvað þau sé, því
enginn er til að segja frá því og mjög óvíst hvort menn
geti rétt uppá; sama er raunar að segja um mörg orð, að
vér vitum ekkert hvað þau þýða né hvaða mál þau sé —
það er allt öðruvísi með náttúruhlutina, því náttúrukraptarn-
ir hvíla aldrei, og það má gánga að því vísu, að þeir muni
einhverntíma sýna til hvers hvað eina er, þar sem dauðinn
hefir sett innsigli sitt á það sem dauðans er og sveipað það
djúpri þögn, sem afli og ástundan vísindanna opt ekki tekst
að rjúfa.