Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1880, Blaðsíða 70

70
Inni í göngunum að Hofi úti í veggnum til vinstri handar, þeg-
ar inn er gengið, er garnall brunnr, sem kallaðr ér Fornmanna-
brunnr, 4—5 ál. á dýpt; er sú trú á honum, að aldrei megi byrgja
hann, enn hann er þó mjög hættulegr fyrir börn, enn hefir þó ekki
orðið að slysum, hafi hann eigi verið byrgðr. Eg skal einnig geta
þess, að enn þá eru sagnir um, að spýtur hafi til skamms tíma verið
í bœnum úr hofinu gamla. Leitaði eg vandlega eftir því, enn fann
þar enga gamla spýtu. nema ef telja skal eina eðr tvær spýtur,
sem eru í kytru einni inn af bœjardyrunum. Eg gat ekki komizt
að að skoða þá spýtu nákvæmlega, enn að því er mér virtist, vóru
á henni einhver eldri mannaverk; klauf eg úr henni dálitla flis, sem
eg hafði með mér; hún er auðsjáanlega úr gömlum rauðavið. Er
þetta einungis vottr um það, að sagnir um leifar úr Kjalarneshofi
eru enn eigi útdauðar. Að Hofi dvaldist eg lengi um daginn og
fór þaðan um kveldið inn að Saurbœ og var þar um nóttina. í
kirkjunni í Saurbœ eru ýmsir munir úr tíð Sigurðar landþingisskrif-
ara, sem þar bjó, og hann mun hafa gefið til kirkjunnar. í kirkju-
garðinum er merkr legsteinn yfir leiði hans allr með letri. í Saur-
bœ er einn hlutr, sem er einkar merkilegr; það er hökulkross allr
gullsaumaðr með vængjuðum hestum og rósastrengjum og hrin-
gjum eða bugum, alt í hreinum byzönskum stíl. þ>etta er eitt hið
mesta snildarverk af gullsaum, er eg hefi nokkru sinni séð annað
enn gull- og silki-saumaði hökullinn frá f>ingeyrakirkju í Húnavatns-
sýslu, sem forngripasafnið fékk þaðan í fyrra. þ>essir hlutir eru eflaust
einhverjir hinir dýrmætustu í sinni röð, sem til eru hér á landi.
Gullsaumrinn á þessum hökulkrossi er gjörðr eða ofinn af syo
mikilli list, að eigi verðr séð, á hvern hátt þetta er gjört. Grunnr-
inn millum rósanna er allr silkisaumaðr með ýmsum litum. þ>essi
hökulkross var tekinn af gömlum hökli, sem hann var á og sem
var útslitinn og er nú hafðr fyrir altarisbrún framan á altarisklæði.
Eg hefi von um, að hökulkross þessi fáist til kaups hjá núveranda
kirkjueiganda fyrir sómasamlega borgun til kirkjunnar. Eftir því
sem ráðið verðr bæði af verkinu og hinum hreina stíl á rósunum
á hökulkrossi þessum, er hann fráleitt yngri en frá 15. öld, heldr
jafnvel eldri, Forngripasafnið á dálitla bót af honum, sem gekk af,
þegar honum var breytt í altarisbrún.
Eg fór frá Saurbœ um morgunin 21. júlí og inn að Eilífsdal.
Á móti bœnum Eilífsdal heitir Skeiðhlíð grundirnar þar inn með
hlíðinni, enn skamt fyrir utan bœinn er hár og stór kringlóttr mel-
hóll, sem heitir Orustuhóll; spottakorn fyrir utan hólinn er móa-
barð, sem sagt er að sé forndysjar. jpessir staðir eru nefndir í
Kjalnesingasögu, bls. 429. Upp á Orustuhóli segir sagan að Búi
Andríðarson hafi varizt, og dysjarnar úti f móunum eiga að vera af
mönnum þeim, sem þá féllu, enn eigi er það nefnt í sögunni, enn