Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1880, Page 71

71
þessi örnefni koma vel heim við það, sem sagan segir; einnig
heitir Bleikjudalsá og Bleikjudalr dalverpi upp í Esjuna, inn frá
Saurbœ. |>essi á er nefnd Blikdalsá í Kjalnesingasögu. Dysjar
þessar, ef nokkrar eru, get eg eigi álitið rannsóknarverðar. Síðan
hélt eg áfram ferð minni að þyrli. Að þyrli er forn tótt uppi i
túninu fyrir ofan bœinn, sem kölluð eru Hoftótt. það eru 14-15 ár,
síðan eg fyrst vissi af þessari tótt. Eg kom þá að þyrli og datt í
hug að spyrja um, hvort menn eigi þekti þar neina slíka tótt, með
því að eg hafði í huga blóthúsið að íþyrli, sem nefnt er í Harðar-
sögu bl. 109; var mér þá vísað á þessa tótt, og virtist mér hún þá
lík öðrum þeim hoftóttum, sem eg hafði áðr athugað á ýmsum
stöðum. Eg tók þá mál af tóttinni, og lítilijörlega mynd, og í
sumar réð eg Fornleifafélaginu til að láta rannsaka tótt þessa;
félst félagið á það, og í þeim tilgangi var ferð þessi upp í Hval-
fjörð einkum gjör. Eftir að eg hafði skoðað tóttina enn nákvæm-
legar enn áðr, fór eg um kveldið út að Litla Sandi, með því að
eigi varð byrjaðr gröftr á tóttinni daginn eftir, þvíað bæði var
tóttin óslegin og menn ófengnir til verksins; var eg á Litla Sandi
um nóttina. Morgunininn eftir, 22. júlí, fékk eg mér bát og tvo
menn á Litla Sandi og fór út í Ooirslióliua til að rannsaka hann.
Hólmr þessi liggr, eins og kunnugt er, norðr og fram af þyrils-
nesi, sem áðr hét Dagvcrðarnes, fram undan Bláskeggsá. Harðar-
saga lýsir rétt hólmi þessum, bl. 7315, þar sem Hörðr segir: „ok
vil ek fara láta i hólm þann, er hér liggr fyrir landi á Hvalfirði,
fyrir Bláskeggsárósi fyrir utan Dögurðarnes; sá hólmr er sæbrattr
og víðr sem mikit stöðulgerði11. Á hólmi þessum er standberg alt
í kring; verðr hvergi komizt upp á hann nema í einum stað á hon-
um vestanverðum hér um bil miðjum; er það þó torsótt nema fyrir
þá, sem vanir eru; fjaran umhverfis hólminn er tómt stórgrýti, um
flóð fellr sjórinu alveg upp að berginu alt í kring, að minsta kosti
um stórstraum, nema við uppgönguna; þar er ávalt nokkurt fjöru-
mál, enn um fjöruna er töluvert útfiri, svo að ganga má umhverfis
hólminn. Hólmrinn er aflangr, nokkuð mjórri í annan endann. Að
ofan er hann allr með kafgrasi út á yztu bergbrúnir; hann er nú
allr útgrafinn af lunda. Að ofan er hólmrinn að mestu leyti sléttr,
enn hallar út af báðum endum, einkannlega að sunnan. Eg mældi
hólminn að ofan á alla vegu sem nákvæmast eg gat, og er hann
255 fet á lengd nær út á bergbrúnir, og 110 fet á breidd. Síðan
tók eg nákvæma mynd (kort) af hólminum, sem fylgir þessu árs-
riti félagsins,
Eg setti á hólminn mynd af skálanum Harðar og Hólmverja
með punktum. Gjörði eg það eftir lýsingu sögunnar, sem sýnist
vera einkar nákvæm og rétt, og svo eftir ásigkomulagi hólmans að
ofan. Skálinn hefir hlotið að vera svona stór eins og hann er á