Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1884, Blaðsíða 84

78
Laugardalr hefir þá og verið kallaðr Hörðadalr. Siðar mun þar
hafa verið bygðr bœr, sem nú er fyrir löngu í eyði, og hefir dalr-
inn þá fengið nafn af laug, sem þar hefir verið fyrir neðan bœinn.
Eg legg hér til grundvallar þann kafla af Laxd. s., sem Dr.
Guðbr. Vigfússon hefirtekið upp ílcelandic Reader1, og aldrei áðr
hefir verið prentaðr. það handrit, sem þar er prentað eftir, hefir
auðsjáanlega verið betra að mörgu leyti, enn það handrit, sem
Kaupmannahafnarútg. 1826 er gefin út eftir, og betra enn þau
handrit, sem hér eru til af Laxd. s., sem eg hefi borið saman ; að
minsta kosti á þetta handrit langbezt við þær rannsóknir, sem hér
rœðir um. fað er töluverðr orðamunr á þessum kafla í Reader
og Kaupmh.útg., og á nokkrum stöðum meiningamunr, einkann-
lega á tveimr áríðandi stöðum, sem síðar skal sýnt verða2. Eg
1) . »Icelandic Prose Reader by Dr. Guðbrand Vigfusson and F. York
Powell M. A. Oxford MDGCCLXXIX«.
2) Dr. Gudbrandr lýsir þessum kafia af handr. þannig,rþegar því er snú-
ið úr enskunni á íslenzku, Icelandic Reader, bls. 346: »A. M. 309., hand-
rit það, er textinn í þessari bók er grundvallaðr á, er stórt kálfskinns-
handrit, þar sem einhvern tíma hefir verið á (þessi saga), Eyrbyggja, Njála
og Ólafs saga Tryggvasonar (rituð eftir Elateyjarbók); af Laxdœlu er þar
ekki eftir nema endirinn, sem vér höfum prentað hér. Að það er hinn bezti
grundvöllr undir þann hluta sögunnar, er það nær yfir, það sýnir sig fylli-
lega, þegar borið er saman við þann texta, er sagan hefir verið gefin út eft-
ir áðr. það er eftir öllum líkindum réttara; enn hitt er víst, að orðfœrið
er fegra, orðaval betra, málið þýðara og með meira fjöri. Að það er ekki
síðr gamall enn góðr texti, sést af því, að til er brot af skinnhandriti af
Laxdœlas., ritað af þeim, sem skrifað hefir Stokkhólmshandritið nr. 20, að
minsta kosti 220 árum áðr enn A. M. 309 var skráð, og er textinn á því
broti orð fyrirorð samhljóða handritinu frá 15. öld. Með því A. M. 309 er
í mjög bágbornu ásigkomulagi með köfium, blöðin mygluð og rotin að ofan,
hefir verið fylt upp í þær eyður í því, er enginn vafi gat verið um (auk rit-
villna) úr A. M. 132 (sem annars hefir að geyma hinn bezta
texta af fyrra hluta sögunnar, þótt því hnigni í síðara partinum); eitt orð
á bls. 49, sem er ólesanda, og A. M. 172 hefir ekki, höfum við mátt til að
gefast upp við (sleppa). A. M. byrjar við stjörnuna á bls. 32 29. Altþang-
að að höfum við notað handr. A. M. 158, sem er partr af stórri bók í ark-
arbroti í tveimr dálkum, er þorsteinn Björnsson, prestr að Útskálum á Reykja-
nesi (1638—1660) hefir ritað á ýmsar sögur. f>að er fallega skrifað, með
auðkennilegri hendi og lipurri, með nýrri tíma stafsetningu og lítr út fyrir
að vera ritað eftir ýmsum bókum, enn textinn er þó í lakara lagi, að undan-
teknum kaflanum, sem hér er notaðr, og hlýtr að hafa verið tekinn eftir
bezta handriti (ef til vill systkini handritsins A. M. 309, ef ekki einmitt
því handriti sjálfu, meðan það var fyllra).
I safni Jóns Sigurðssonar hér í landsbókasafninu er handr. af Laxds. eft-
ir Jón Sigurðsson, þ. e. öll Laxds. biiinundir prentun. Eg þarf ekki að fara
að lýsa þessu handriti, þvíað kunnugt er, hver snillingr Jón Sigurðsson varí
þesskonarstörfum. þetta verk er því dýrmæt eign. f>ar sem Jón Sigurðsson
hefir ^skrifað á blað lýsingu á handritunum, segir hann meðal annars:
»C=A. Magn. 309,4 sögunnar bezta handrit, því miðr mancumi. I hand-
ritasafni bókmentafélagsins eru 2 handrit af Laxdœla s.: »B. III. 3a“.