Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Årgang

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 8

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 8
8 Vjer hverfum þá að hinu elsta lengdarmáli íslendinga, hinni fornu alin, sem tíðkast hafði frá alda öðli og hjelst í rauninni fram undir siðbót, þangað til »Hamborgaralinin« ruddi sjer til rúms, því að álnamálið er líka grundvöllur stikumálsins, sem áður er sagt. Hve löng var hin forna íslenska alin ? Um það efni hefur Páll Vídalín ritað allra manna best í Skíringum sínum ifir fornirði lög- bókar í greininni »Alin að lengd og meðalmaður®1). Hann kemst þar að þeirri niðurstöðu, að hin forna alin hafi verið 1/1 (einum sjö- unda parti) stittri enn »Hamborgaralinin« íslenska, sem tíðkaðist á hans dögum, og færir góð og gild rök firir sínu máli, svo að vjer höfum þar ekki annað að gera enn rifja upp aftur röksemdir hans og bæta við nokkrum níjum, sem benda í sömu átt. Helsta sönnun Páls er dregin af meðalmans hæð. í Grágás segir, að löggarður skuli vera 5 feta þikkur við jörð niðri og þriggja ofan og taka i öxl manni af þrepi, i>þeim er gildar alnar oTc faðma hefir«.2 3) I Járnsíðu er sama ákvæðið orðað þannig: »Enþat erlöggarðr er er 6 fóta þykkr við jörð en þriggja ofan, axlhár af þrepi meðal- manni.8) A báðum þessum stöðum er ljóst, að hæð garðsins er miðuð við meðalmans hæð. Enn í Jónsbók er sama greinin orðuð þannig: En þat erlöggarðr er 5 feta þyTckr er við jörð niðri en þriggja ofan; hann skal táka l öxlþeimmanni af þrepi, er hann er hálfrar fjórðu alnarhár.4) Ef vjer berum þennan Jónsbókarstað saman við hina staðina, sjáum vjer, að 372alin hefur verið talin meðalmanshæð um það leiti, sem Jónsbók var færð í letur (c. 1280)5 * *). Páll Vídalin eiðir mörgum, alt of mörgum, orðum að því að sanna, að meðalmans hæð muni ekki hafa rírnað, siðan Jónsbók var samin. Enn á Páls dögum var meðalmanshæð alment talin 3 »Ham- borgarálnir« eða 655/u danskir þumlungar = 171,192 sentímetr. öldinni í Nord. Tidsskr. for oldkyndighed II 153. bls., að hver ráðvandur klæðsali eða ljereftasali á hans dögum sje vanur að leggja þumalfingur firir kvarðann í hvert sinn, sem hann leggur hann á. *) 1J. Y., Skíringar 16.—55. bls. 2) Grrág. Kh. II. 90. bls. Staðarhb. 451. bls. 3) Járns. § 101 (Landabrb. 22. ^r.) NgL. 290. bls. ‘) Jónsb. Landslb. 31. k. (útg. ÓH. 160. bls.) 6) Til hins sama bendir það, sem Snorri Sturluson segir i Heimskringlu, að Har- aldur konungur Guðinason hafi boðið nafna sínum, Haraldi harðráða, »7 fóta rúm eða því lengra, sem hann er hœrri en aðrir menn<. Hjer er 1 fótur (fet) ber- sínilega jafn Vs alin. Það sjest á samanburði við Jónsbókarstaðinn.
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101

x

Árbók Hins íslenzka fornleifafélags

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Árbók Hins íslenzka fornleifafélags
https://timarit.is/publication/97

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.