Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Page 8

8
Vjer hverfum þá að hinu elsta lengdarmáli íslendinga, hinni
fornu alin, sem tíðkast hafði frá alda öðli og hjelst í rauninni fram
undir siðbót, þangað til »Hamborgaralinin« ruddi sjer til rúms, því
að álnamálið er líka grundvöllur stikumálsins, sem áður er sagt.
Hve löng var hin forna íslenska alin ? Um það efni hefur Páll
Vídalín ritað allra manna best í Skíringum sínum ifir fornirði lög-
bókar í greininni »Alin að lengd og meðalmaður®1). Hann kemst
þar að þeirri niðurstöðu, að hin forna alin hafi verið 1/1 (einum sjö-
unda parti) stittri enn »Hamborgaralinin« íslenska, sem tíðkaðist á
hans dögum, og færir góð og gild rök firir sínu máli, svo að vjer
höfum þar ekki annað að gera enn rifja upp aftur röksemdir hans
og bæta við nokkrum níjum, sem benda í sömu átt.
Helsta sönnun Páls er dregin af meðalmans hæð.
í Grágás segir, að löggarður skuli vera 5 feta þikkur við jörð
niðri og þriggja ofan og taka i öxl manni af þrepi, i>þeim er gildar
alnar oTc faðma hefir«.2 3)
I Járnsíðu er sama ákvæðið orðað þannig: »Enþat erlöggarðr
er er 6 fóta þykkr við jörð en þriggja ofan, axlhár af þrepi meðal-
manni.8)
A báðum þessum stöðum er ljóst, að hæð garðsins er miðuð við
meðalmans hæð.
Enn í Jónsbók er sama greinin orðuð þannig: En þat erlöggarðr
er 5 feta þyTckr er við jörð niðri en þriggja ofan; hann skal táka l
öxlþeimmanni af þrepi, er hann er hálfrar fjórðu alnarhár.4)
Ef vjer berum þennan Jónsbókarstað saman við hina staðina,
sjáum vjer, að 372alin hefur verið talin meðalmanshæð um það leiti,
sem Jónsbók var færð í letur (c. 1280)5 * *).
Páll Vídalin eiðir mörgum, alt of mörgum, orðum að því að
sanna, að meðalmans hæð muni ekki hafa rírnað, siðan Jónsbók var
samin. Enn á Páls dögum var meðalmanshæð alment talin 3 »Ham-
borgarálnir« eða 655/u danskir þumlungar = 171,192 sentímetr.
öldinni í Nord. Tidsskr. for oldkyndighed II 153. bls., að hver ráðvandur klæðsali
eða ljereftasali á hans dögum sje vanur að leggja þumalfingur firir kvarðann í hvert
sinn, sem hann leggur hann á.
*) 1J. Y., Skíringar 16.—55. bls.
2) Grrág. Kh. II. 90. bls. Staðarhb. 451. bls.
3) Járns. § 101 (Landabrb. 22. ^r.) NgL. 290. bls.
‘) Jónsb. Landslb. 31. k. (útg. ÓH. 160. bls.)
6) Til hins sama bendir það, sem Snorri Sturluson segir i Heimskringlu, að Har-
aldur konungur Guðinason hafi boðið nafna sínum, Haraldi harðráða, »7 fóta rúm
eða því lengra, sem hann er hœrri en aðrir menn<. Hjer er 1 fótur (fet) ber-
sínilega jafn Vs alin. Það sjest á samanburði við Jónsbókarstaðinn.