Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 24

24
veturgl. fje, 5 hundruð i hrossum vöruvirðum og önnur 5 hundruð
(í hrossum) hafnarvoðarvirð, 5 hundruð í slátrum og 5 hundruð í
hafnarvoðum — samtals 40 kúgildi og 20 hundruð, sem á að gera
60 hundraða. Jörðin er 60 hundruð að fornu mati bæði eftir jarða-
bók Árna og jarðatali Johnsens. Sjest hjer ljóslega, að 1 kúgildi er
— 1 hundrað í jörðu = 120 á 1 n i r enn ekki = 120 aurar
(ísl. Fornbrs. III 461.—462. bls.). Jeg tel því fullsannað, að hundrað
eitt sjer tákni alstaðar hundrað (120) álnir, þar sem Sturl. talar um
dírleika jarða, t. d. Sturl. Oxf. 1199. og 269. bls.1), II 155. og 252. bls.
Jeg læt nú þetta nægja að sinni til sönnunar þeirri staðhæf-
ingu minni, að hundrað eitt sjer sem verðmælir tákni altaf hundrað
(120) álnir, ef ekki er beint tekið fram eða sambandið sínir, að átt
sje við aura. Þetta stirkir það, að hundrað silfrs sje = hundrað
(120) silfurmetnar álnir.
Enn auk þess eru að minsta kosti tveir staðir í fornum sög-
um, sem benda til hins sama.
í Bjarnar sögu Hitd. segir first frá því, að Þórðr Kolbeinsson
orti níðvísu um Björn Hitdælakappa, og sættust þeir á það á þingi,
að Þórðr skildi gjalda Birni »hundrað silfrs«. Eftir sættina reisir
Björn Þórði svívirðilegt níð í landi hans og irkir níðvísu um hann.
Aftur sættast þeir á þingi, og hlaut Björn að gjalda 3 merkr silfrs
firir níðreising og vísic. Tilgerðir Bjarnar eru verri en Þórðar, bæði
af því að hann gekk á gerðar sættir og af því að níðreisingin var
umfram. Annaðhvort er því sættin mjög ranglát, eða sambandið
sínir, að þrjár merkr silfrs er hærri upphæð enn hundrað silfrs. Af
þessu má ráða, að hundrað silfrs sje = hundrað (120) á 1 n i r silfur-
metnar = 2*/2 mörk silfrs, en ekki = hundrað (120) aurar silfrs
= 15 merkur silfrs, því að þá kæmi hjer fram hróplegt misrjetti í
sögunni.2)
Reykdæla segir í 4. k. (ísl. Forns. II. 18.—21. bls.) frá því, að
Hrafni bónda að Lundarbrekku hurfu 16 geldingar (sauðir), og að
hann hafi gefið Þorleifi melrakka hundrað silfrs til að segja sjer,
hver stolið hefði. Nú eru 8 geldingar tvævetrir kúgildi, og sömu-
leiðis 6 geldingar þrevetrir. (Grág. Kb. II 193. bls.). Geldingarnir
‘) Þar á að fella úr orðin: þœr heita Valshamarseyjar, sem að eins standa í
einu pappirshandriti, og svo gerir Kr. Kálund í útg. sinni. Valshamarseijar vóru að
visu meðal þeirra eija, sem goldnar vóru, sjá Sturl. Oxf. I 279, og þaðan hefur rit-
arinn (sr. Eyjólfur Jónsson) tekið þessa innskotsgrein, enn þær hafa ekki nægt til að
filla 20 hundruðin, sem gerð vóru, og hlítur Vigfús að hafa goldið Sturlu fleiri eijar.
Valshamarseijar eru að eins 5 hundruð að dirleika eftir jarðahók ÁM.
8) Bjarnar s. Hitd. (Boer) 16.—17. k., 36.-37. hls.