Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Side 25

25
16 verða því tvö kúgildi, ef þeir hafa verið tvævetrir, enn 22/3 kú-
gildis, ef þeir hafa verið þrevetrir. Ef hundrað silfrs táknar hjer
hundrað aura silfurs, og sje um lögsilfur að ræða, þá verðurupp-
hæðin, sem Hrafn gefur til að komast firir þjófnaðinn jöfn 4 hundr-
uðum (4X120) aura vaðmála, = 24 hundruðum álna vaðmála, eftir
dírleikshlutfallinu 1:4, og verður þá gjöfin 9—12 sinnum meira
verð enn geldingarnir, sem horfið höfðu. Þetta nær engri átt. Sje
aftur á móti átt við hundrað silfurmetnar álnir (= 4 hundruð álna
vaðmála), þá kemur þetta betur heim, og er gjöfin þó talsvert verð-
hærri enn geldingarnir. Þessi staður mælir því heldur með því, að
hjer sje um silfurmetnar álnir að ræða, enn annars virðist höfund-
inum ekki hafa verið vel ljóst, hvað hundrað silfrs táknaði.1 2)
Jeg þikist þá hafa sínt og sannað, að hundrað silfrs tákni liundr-
að (120) silfurmetnar álnir. A öðrum stað mun jeg gera nánari grein
firir því, hvernig á því stendur, að hundraðið hefur komist inn í silfur-
reikninginn úr vaðmálareikninguum, líkt og hins vegar verðnöfnin
mörk og eyrir hafa komist inn í vaðmálareikninginn úr silfurreikn-
ingnum. Hjer skal jeg að eins taka það fram, að hundraðið hlítur
að vera æfagamalt sem verðmælir í vaðmálareikningnum2) og jafn-
gilti þar 120 álnum = 20 aurum = 2^/a mörk vaðmála. Af þessu
leiddi, að menn fóru að kalla 20 aura silfurs eða 2l/2 mörk silfurs
sama verðnafni, o: hundrað silfrs.
Eftir þennan langa enn nauðsinlega útúrdúr hverf jeg aftur að
greininni í Grágás um silfurgang, sem fir var frá horfið. Þar stend-
ur, að hundrað silfrs, þ. e. hundrað (120) silfurmetnar álnir, sje
jafnmikið fje og fjögur hundruð ok tuttugu álnir vaðmála, og að þá
verði hálf mörk vaðmála jöfn eiri silfurs, þ. e. að dírleikshlutfaliið sje
1 :4. Firri setningin verður nú ekki skilin öðruvísi enn svo, að
jafngildi hundraðs silfurs sje 4 hundruð vaðmála og 20 álnir að auk.
Enn hvernig stendur á þessum 20 álnum, sem umfram eru, þar sem
þó dírleikshlutfallið er 1:4? Það er ofur einfalt. Þessar 20 álnir
eru ekki annað enn hinn venjulegi kaupbætir, sem gefinn var, þeg-
ar langar voðir vóru mældar. Vjer höfum áður sínt líkur til, að
1) Sbr. um alt þetta mál ritgjörðina „De centenario argenti11 aftan við Kristni
sögu, Hafniæ 1773.
2) Eyrb. (Gering) k. 13, 1 talar um »fimm tigu silfrs« og k. 14, 2 og 6 um
»sex tigu silfrs«. Þó að hjer sje átt við aura, sem er ekki alveg víst, þá sannar
þetta als ekki, að hundrað silfrs tákni „hundrað aura silfurs11, því að tölurnar
fimm tigir og sex tigir hafa aldrei verið neinn fastur verðmælir, hvorki í vaðmála-
reikningi nje silfurreikningi, líkt og hundrað hefur verið. Ef hundrað silfrs hefði
verið = 120 a u r a r silfurs, þá hefði höf. sögunnar og að líkindum heldur sagt hálft
hundrað silfrs enn sex tigir silfrs á stöðunum í 14. kap.
4