Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Síða 30

30
bæjar er í suðausturbrún hraunsins nokkuð ofarlega og bak við
blásinn hól, sera Rofhóll heitir. Þangað er frá Lundi full bæjarleið
í norðaustur. Nú er rústin vaxin nýgræðingi. Þar neðanundir er
mýrarspilda, er liggur nokkuð út með hraunbrúninni. Hana hafa
jökulhlaup ekki náð að eyðileggja, hvorki úr Djúpá né Núpsvötn-
um. Djúpá er svo langt vestar og hefir meiri vatnshalla suðaustur
en austur. Fyrir Núpsvötnum er mýrin vernduð af hrauntanga,
sem gengur fram fyrir norðaustan hana og bægir þeim frá. Gegnum
mýrina vestan til rennur lækur eigi alllítill, er kemur undan suð-
vestur brún hraunsins og fellur í Núpsvötn nokkru fyrir utan hraun-
tangann. Er sennilegt, að hann haíi á sínum tíma verið landa-
merkjalækur milli Lundar og þessa bæjar. Því Lundur, sem er þar
beint snðvesturundan, við Djúpá, hefir án efa átt mikið land og eigi
síst í þá átt. Ofan að hrauntanganum fylgja Núpsvötn hraunbrúninni.
Á því svæði er hætt við, að þau hafi eyðilagt einn eða fleiri bæi,
sem þar kunna að hafa staðið við hraunbrúnina, en eigi nógu hátt
uppi í hrauninu til þess, að rústir þeirra hyldist ekki — eins og
Rofhólsrústin er. — Nöfn hinna eyddu Lundarsóknarbæja eru gleymd,
nema tvö, Djúpárbakki og Skógarhraun. Setjum nú svo, að rústin
hjá Rofhól sé eftir annanhvorn þessara bæja. Hvor mundi liklegri
til þess samkvæmt nafni sínu? Mér sýnist það varla vafamál. Þá
er hér var hraunið skógi vaxið, þá var »Skógarhraun« beint sann-
nefni. En um bæ á þessum stað væri »Djúpárbakki« rangnefni, —
nema því að eins, að Djúpá hel'ði fyrrum runnið svo og svo langt
norðaustur með hrauninu. En þá tilgátu voga eg ekki að setja fram.
Hún hefir ekki líkur við að styðjast. Djúpá er svo straumþung og
hefir svo greiðan veg beint fram, undan hallanum, að þar hlýtur
aðalfarvegur hennar ávalt að hafa verið, eins og enn er, þó jökul-
hlaupin færi miklu víðar út. En þrátt fyrir þetta kalla sumir Rof-
hólsrústina Djúpárbakka og mýrina Djúpárbakkamýri. Þeir vita
það, að Djúpárbakka er getið í Njálu og ætla, að hann hafi hlotið
að vera hér, þar eð önnur Djúpá er ekki á Suðurlandi. Þeir vita
það, að sira Jón Steingrímsson segir, að merki sjáist til Lundarj og
Djúpárbakka (Safn til sögu ísl. V., 56). Þeir vita, að síra Jón Sig-
urðsson segir (í sóknarlýsingu frá 1859) að Djúpárbakkarúst sé
»framanundir Rauðabergshrauni« og Lundur »suður frá Djúpárbakka«,
sem raunar er ónákvæmt, en ekki ónákvæmara en svo margt annað.
Og þeir vita, að Lundarrúst og Rofhólsrústin eru einu rústirnar,
sem sjást, og þykir því sem ekki geti verið um að villast. Fleira
þyrfti nú samt að vita, t. a. m. hvort rústin hjá Rofhól hefir sést
á dögum Jóns Steingrímssonar? Það sýnist ekki vera fyrir löngu að