Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Page 67

67
junnar og láta toppinn vera hærri og rismeiri. Svipfegurri myndi
Hólakirkja verða að miklum mun við slíka breytingu.
Helga-haugur nefnist hóll einn á Haganess-mýrum suðvestan
við Miklavatn í Fljótum, í beinni stefnu milli Barðs og Hrauna.
Fylgir honum sú sögn að í honum hafi heygður verið landnámsmað-
urinn Navar-Helgi (sbr. Landnb.). Hóll þessi er grjóthóll með gras-
sverði á og lyngi. Hann er einstakur í sléttri mýri. Ummál hans
er 104 faðmar; brekkan að sunnan t. d. 15 faðmar frá jafnsléttu og
upp í laut þá, sem er í kollinum. Sú laut virðist vera upprunaleg,
en þó dýpkuð með igrefti. — Munu menn hafa ætlað að grafa í
haug þennan og rannsaka hann en horfið frá. Annar ígröftur hefir
verið gerður suðaustan í hólinn. — Hóll þesssi virðist án efa náttúr-
unnar verk, en ekki er óhugsandi að Navar-Helgi eða einhver ann-
ar haíi verið heygður í honum, þótt engin mannaverk á hólnum
bendi raunar til þess. Þess eru víða dæmi í Noregi, að menn voru
á landnámsöldinni og yfirleitt á síðustu öldum heiðninnar heygðir í
hóla, sem þá oft og einatt voru lagaðir svo, að þeir litu út eins og
stórir haugar, er að öllu leyti væru tilbúnir af manna höndum1).
Hóll þessi er ekki meiri en haugar frá sama tímabili í Noregi og
gæti því vel stærðarinnar vegna verið orpinn af mannahöndum yfir
einhvern mann, en það er einkum efnið í honum, er bendir til að
hér sé um að ræða náttúrunnar verk frá ísöldinni og ekki forfeðra
vorra á landnámsöldinni Annars munu litlar líkur til að menn hafi
orpið hér mjög stóra hauga, þegar litið er til stærðar Hjaltahaugs að
Hofi í Hjaltadal, sem ætla má að verið hafi meðal stærstu hauga
hér á landi; hans var getið nánar hér á undan. Haugar nokkurra
annara heiðinna höfðingja eru og kunnir, og getur enginn kallast
stór í samanburði við stóra hauga í Noregi frá sama tímabili. (Ath.
14. VII).
Á Miklabæ í Blönduhlíð var mér 19. VII. af síra Birni
Jónssyni skýrt frá því, að þegar vegur sá er þar er fyrir norðan og
ofan bæinn var gerður fyrir fáum árum, hafi möl verið grafin úr
holti nokkuru, er nefnist Torfholt og er fyrir vestan veginn; kvað
hann vegagerðarmenn þá hafa komið niður á mannabein og hests.
Afhenti síra Björn mér leifar af tveim hófhringjum úr járni, tvo járn-
nagla og nokkra litla járnbúta aðra ókennilega af ryði; ennfremur
járnhringju ferskeytta, með miðbandi og þorni á, heldur granna, lítt
‘) Crabriel öustafson, Norges Oldtid, bls, 138.
9*