Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1910, Page 69

69
komnar allar úr einum stað, líklega úr dysinni í malargróflnni,
eftir því sem síra Björn skýrði mér frá. Þær munu ekki vera
komnar úr dys þeirri, er eg rannsakaði. Verið getur og að dysjar
hafl verið víðar á holtinu en í þessum tveim (eða þrem) stöðum, og
líkur þykja mér til, að dys sé í litla hólnum, sem syðst cr á holtinu.
Um 100 fetum fyrir austan holt þetta er dálítill hóll, milli þess
og vegarins, 16 fet frá honum. Enginn vissi nafn á hól þessum, en
munnmæli nokkur kváðu menn verið hafa um það, að brenna myndi
kirkjan, ef í hann væri grafið. Mun sú sögn fyrrum hafa verið sett
í samband við tilraun til að grafa í hólinn, sem gerð virðist hafa
verið einhvern tíma, því að um 2 feta djúp gróf eða laut er nú í
koll hans. Umhverfis hólinn eru móar og dregur í mýri að sunnan-
verðu við hann og fyrir sunnan Torfholt. Hóllinn er því nær
kringlóttur, 54—61 fet að þverm., um 6 fet að hæð, hvelfdur vel og
jafn að utan og ofan, en þýfður umhverfis að neðanverðu og vottar
ef til vill fyrir garðlagi að suðaustanverðu við hann. Hóll þessi
virðist vera verk náttúrunnar að mestu, en þó þykja mér allar líkur
til að heygt hafi verið í honum og hann allur lagaður til.
Það virðist engum efa geta verið undirorpið að dysjar þessar sé
frá heiðni. Hvort hross hafi verið dysjað með í dys þessari, er vega-
gjörðarmennirnir komu niður á, getur verið vafamál nú, en líkur
þykja mér þó til að svo hafi verið. Aftur á móti sannfærðist eg
um það af hrossbeinunum i þeirri dys, er eg rannsakaði á há-holtinu,
að þar hafði aldrei hross dysjað verið. Hér hefir verið lagt hrossa-
kjöt, allmörg stykki og stór, og það kjötmestu stykkin, bógar og
læri. Auðvitað hefir kjöt þetta verið lagt í dysina með manninum
sem veganesti. Hnífurinn þá sennilega verið matarhnífur. Mönn-
um kann að detta í hug, að bein þessi hafi eigi legið svo óhreyfð
frá því er þau voru fyrst lögð í dysina, og að þessi, er nú voru þar,
séu að eins leifar af heilli hross-beinagrind, er þarna hafi verið.
Ekki þótti mér þó neitt benda til þess að svo væri, né að dys þessi
hefði verið grafin upp áður. Miklu fremur sannfærði það, hversu
heil t. d. herðablöðin voru, mig um það, að alt lá hér sem í önd-
verðu. — Skal eg geta þess, að eg lét beinin vera óhreyfð, hreins-
aði að eins vel af þeim moldina og gekk úr skugga um, að þau
voru ekki fleiri en eg sá.
Hrossbein hafa, sem kunnugt er, oft fundist í heiðnum dysjum
hér á landi, en því miður verður það sjaldnast séð af fundarskýrsl-
unum hversu mörg bein eða hvaða bein fundist hafi. Menn hafa
ætíð, að þvi er virðist, þózt mega ganga að því vísu, að hross hafi