Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1964, Blaðsíða 42

44
ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS
á tímabilinu frá því að Eiríkur nemur Grænland og fram á Sturl-
ungaöld. Landnámsmennirnir hafa vafalaust margir kunnað til
bátasmíði, þótt fornrit vor séu fáorð um það. Hafa verður í huga,
að þegar Eiríkur fer til Grænlands, er liðin rösk öld, síðan land-
nám hófst á íslandi, en skemmri tími hefði nægt til þess að kynnast
lands- og sjávarháttum og laga sig eftir þeim. Vestlendingar hafa
vafalaust fljótt komizt að raun um, að norski báturinn var ekki
að öllu leyti hentugur við ísland, a. m. k. ekki alls staðar, og því
breytt honum í samræmi við aðstæður og reynslu. Þetta er að vísu
getgáta, en hún styðst við þær líkur, að óhugsandi er, að þau ferða-
lög á sjó, sem Sturlunga saga greinir frá, hefðu getað átt sér stað á
norska bátnum, nema ef til vill sunnmærabátnum, eins og honum
er lýst á 18. öld.1
Þar sem allmikill hluti Sturlunga sögu gerist á Vesturlandi og
helztu höfundar hennar eru taldir Vestlendingar, verður að líta á
frásagnir þeirra sem söguleg sannindi í höfuðatriðum, ekki sízt
vegna þess, að flestar sögurnar eru skráðar um líkt leyti eða litlu
síðar en þær gerast. Engin ástæða er til þess að rengja frásagnir
Sturlungu af sjóferðum né báta- og skipakosti þeirra tíma, en þar
hyllir undir skýringar á því rannsóknarefni, sem hér er verið að
fást við, hvort í landnámsflotanum til Grænlands 986 hafi getað
verið breiðfirzkir farma- og fiskibátar.
Nokkra furðu vekur, að í Sturlunga sögu skuli byrðingar aldrei
tilgreindir hér á landi, jafnoft og þar er þó minnzt á báta og skip.
En það er í fyllsta samræmi við íslenzkt fornbréfasafn og íslenzka
annála, því að þar er ekki heldur minnzt á byrðinga að undan-
skildum tveim sinnum. Ástæðan til þess getur vart verið önnur en
sú, að teinæringar og tólfæringar hafi í senn verið byrðingar og
farmabátar. — Páll Vídalín og Eggert Ólafsson lýsa báðir byrðing-
um. Páll í ritgerð sinni „Sessatal og áhöfn“2 og Eggert í ferðabók
sinni.3 Lýsing Páls er allmiklu eldri en Eggerts eða frá því um
eða fyrir 1700, og ber henni lítt saman við frásögn Eggerts. Þar
sem byrðingar eru enn í notkun, þegar Páll semur ritgerð sína, og
ætla má, að hann gerþekki þá og notkun þeirra, verður að taka lýs-
ingu hans fram yfir þá, sem birtist í Ferðabók Eggerts. Ótvírætt er,
að Eggert hefur hlotið að hafa fróðleik sinn um byrðingana og
1 Hans Strnm: Beskrivelse over Sondmor, Soroe 1762, I, bls. 309—310.
2 Ny kgl. Saml. 1172 fol. Ritgerð þessi er dulítið öðruvísi en kaflinn „Sessum má
telja" i Skýringar yfir Fornyrði Lögbókar eftir sama höfund.
3 Ferðabók Eggerts Ólafssonar og Bjarna Pálssonar, Rvík 1943, I, bls. 354—355.