Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.1964, Blaðsíða 97

VATNSBÆJA-ENGI
ðð
maður kastaði lítilli sefvisk með stuttu millibili ofan á línuna, og
nægði það til þess að lialda að sefflekanum, og mátti þá, með því
að toga í línuendana, þjappa saman fljótandi sefinu og draga flek-
ana að landi eða út úr flögunni. Þar sem þurrkvöllur var fast við,
var flekinn dreginn að landi og sefinu kastað upp á vatnsbakkann,
og varð þá að beygja sig niður eftir hverri grasvisk. Sefhaugur-
inn hækkaði þá smám saman, og þegar hann var orðinn iy2 m á
hæð eða meira, fékk sá, er kastaði, yfir sig væna vatnsgusu og varð
brátt alvotur. Eftir að heykvíslar tóku að flytjast til landsins, voru
þær notaðar við þetta verk, og var að því mikil framför.
Víða hagaði svo til, að enginn þurrkvöllur var næi'ri sefflögunni,
og varð þá að fleyta sefinu eftir vatninu, stundum alllanga leið,
að þurrkvelli. Þetta var gert þannig, að sefflekinn var dreginn út
úr flögunni á hreint vatn, þar sem var um það bil 1 m dýpi,
sefinu þar kastað saman og myndaður einskonar fljótandi hólmi,
svonefnd ýta, sem ýtt var áfram með trérenglum úr seigum við.
Stóðu þá tveir menn uppi á afturenda ýtunnar, sem varð að vera
allþykkur, og spyrndu ýtunni áfram. Þessar trérenglur, sem nefnd-
ar voru spírur, voru 5—6 m langar, um 6—8 sm breiðar og um 4
sm þykkar; þær voru keyptar í verzlunum á Húsavík. I þessum
ýtum voru stundum 20—25 hestar miðað við þurrhey. Þær voru
aflangar, um það bil 2y2—3 m á breidd, og var afturendinn, þar
sem ýtumennirnir stóðu, þykkastur. Ekki var hægt að fleyta þeim
nema í hægviðri, því annars gátu öldur á vatninu skolað utan úr
þeim. Mjög voru þær hægfara, og tók því alllangan tíma að kom-
ast á ákvörðunarstað, sem oftast var vatnsbakkinn á túninu. Var
venja að fresta sefslættinum, þangað til búið var að slá og hirða
þann hluta túnsins, sem næstur var vatninu. Þegar ýtan var komin
á leiðarenda, var notaður svonefndur sefkrókur, trérengla með járn-
krók á enda, til þess að liða ýtuna sundur og ýta tuggunum að
vatnsbakkanum, en síðan var sefinu kastað upp á bakkann á sama
hátt og áður er lýst.
Um og eftir síðustu aldamót var að mestu hætt að fleyta sefinu
á þann hátt, sem hér hefur verið lýst, þ. e. a. s. hætt að kasta
saman í ýtur, en flekinn þess í stað dreginn alla leiðina, sem fara
þurfti. Var þá byrjað á því að þjappa saman sefinu (til þess að
minnka flekann) með því að toga í línuendana (eftir að línan
hafði verið lögð kringum flekann), línuendunum síðan hnýtt saman
og flekanum þar með lokað. Síðan óðu 2—3 menn og drógu flek-
ann á eftir sér, og var vaðið sem næst landi þar sem vatnið var