Lögrétta - 01.03.1932, Síða 64

239
LÖGRJETTA
240
III.
Nú er nýafstaðið jarðamat. Ef vjer at-
hugum það og eldri jarðamöt, sjáum vjer
að það sem hefur mikil áhrif á verð jarða
eru ýms náttúrugæði: Fjörubeit, fjalla-
beit, flæðiengi, landslega og ýms önnur
hlunnindi. Vjer getum athugað flæðiengja-
jarðirnar og áveituengja og vjer munum
sjá, að þær jarðirnar eru öðrum fremur
stórjarðir og einmitt á þessum jörðum er
ræktað tún mest. Og fyrir hvað? Auðvitað
vegna áburðarskilyrða, á slíkum jörðum er
áburðarframleiðsla. — Nú sýnir það sig,
því miður, að verksmiðjuáburður verður
bændum dýr, vegna geypilegs verðíalis á
afurðum og gengisfalls. — Oss vantar til-
finnanlega áburðarverksmiðj u til að vinna
áburð. En á meðan hún er ekki til, og enda
þótt hún væri til, — er fyllilega rjettmætt
að nota vatnsmylnuna, sem malar í sífellu
jurtanæringu úr hinum torsóttu fjöllum og
samgöngutækin, fljót vor, sem flytja nær-
ingu með aðstoð áveitanna út yfir víðáttu-
mikil lönd. Jöklamir eru verksmiðjurnar
sem vinna áburðinn, fljótin og árnar flutn-
ingstækin, sem flytja hann til vor. Bændur
hafa sjeð þessi verðmæti og lært að not-
færa sjer þau, allmikið, enda þótt það sje
í bernsku. Það er raunar ekki þakkarvert,
því að náttúran sjálf hefur bent þeim á
leiðina, með því að búa til flæðilönd, sem
aldrei hafa brugðist síðan land bygðist.
Vorið 1931 leit út fyrir mikið gras-
leysi norðanlands, harðbalatún brunnu, hálf-
deiglumýrar voru gróðurlausar alllengi
frameftir. Þetta hefur sjest oft og mörgum
sinnum fyr. En það land, sem spratt, voru
hæfilega röku túnin og sáðsljetturnar —
og flæðilöndin. Veðráttan breyttist þegar
leið á vorið, svo að flest land spratt sæmi-
lega.
Áveitulönd eru ræktað land engu síður
en tún, en einungis á annan veg. En vjer
erum í því efni skammt á veg komnir að
rækta áveitulönd vor. Það getur reynst svo
að vatnið flytji of einhæfan áburð og að
það verði grasbrestur vegna þess. Það get-
ur því komið til mála að rannsóknir leiði í
ljós að áburðarnotkun á verksmiðjuáburði
sje leið til þess að auka verðgildi áveitanna.
Álkunnugt er það að ýmsir bændur hafa
borið á árbakka saltpjeturáburð og gefist á-
gætlega. Það er því nauðsynlegt að gera á-
burðartilraunir á áveitulöndunum.
I öðru atriði er oss mjög ábótavant hvað
áveitur snertir. Vjer ráðum svo lítið ýfir
gróðrarfari þeirra. Vjer getum sáð tún-
gresi og haldið þeim gróðri, sem vjer æskj-
um um alllangt árabil. Hliðstæðar aðferðir
þekkjum vjer ekki enn þá í áveituræktun,
að minsta kosti ekki hjer á landi. Fyrir
allmörgum árum sá jeg þó tilraunir
með slíka ræktun í Svíþjóð á Experimental-
feltet við Stokkhólm. Gat jeg þess þá
í ferðaminningum, en því hefur ekki verið
gaumur gefinn. Þar var sáð á votlendi fræi
af grasi af kornpuntsætt (glyceria). Var
grasið stórgert og uppskera mikil. Shkar
tilraunir þurfum vjer að gera með vorar á-
veitur. Þeir sem þekkja gróðrarfar Flóans
og mýra á suðvesturlandi kannast við, að
í smá vatnspyttum eða uppgöngum á þess-
um svæðum vex gras af áðurnefndri ætt
og nefnist síkjakornpuntur (glyceria flui-
tans) og er allstórvaxið. Ef til vill á þetta
gras eftir að 'vinna stórvirki hjer á landi
eða grös af þeirri ætt?
En þótt vjer finnum engar nýjar gróðr-
arjurtir, þurfum vjer síst að kvíða, því að
fóðurgildi áveitujurta vorra er alviðurkent
um alt land.
IV.
Öllum mun það fyllilega ljóst, að áveit-
urnar hafa ekki uppfyllt þær vonir, sem
gerðar voru um þær. En orsakanna til þess
er ekki að leita í því, að ræktunaraðferðin
sje úrelt eða ótímabær. Orsakanna er að
leita í skipulagsleysi áveitufjelaganna. Þar
liggur meinsemdin og hvergi annarsstaðar.
Eigum vjer þá við hinar stóru áveitur, því
að minni áveiturnar, sem hafa á annað
borð verið reistar af skynsemi, hafa marg-
borgað framlagt fje.
Áveitufjelögin eru samvinnufj elög. Ríkið
hefur styrkt þennan fjelagsskap með styrk
sem nemur um % af öllum kostnaði áveit-
unnar, en gegn þessu mikla tillagi eða
styrk tryggir það sjer engan rjett. Heppi-
legt hefði verið að ríkið hefði fyrir þenna