Lögrétta - 01.03.1932, Blaðsíða 72

255
256
LÖGRJETT.A
við þetta ritgerðaform. Greinarnar eru vel
þýddar og vel valdar. Reyndar er spurning
hvort ekki hefði verið betra að taka ein-
hverjar nýjar greinar í stað hinnar löngu
Jobsbókarritgerðar Frouds, þótt það sje
merk grein, úr því ekki voru teknir fleiri
gamlir höf. Greinin um „Sál dómkirkju11
er gott sýnishorn af nýtísku essay og eitt-
hvað er gott í öllum greinunum.
örlendar baehur
Byltíngarsaga 'Trotshy’s
Þess er auðvitað ekki að vænta, að sögu-
legar rannsóknir á rússnesku byltingunni
sjeu ennþá nokkuð nálægt því að vera full-
nægjandi, hvað þá heldur fullkomnar, ef
það er þá ekki fjarstæða, að hugsa sjer
það, að sögulegar rannsóknir verði nokk-
urn tíma fullnægjandi eða fullkomnar. Við
slíku er að minsta kosti ekki að búast um
stórviðburði, sem eru svo skamt undan
eins og rússneska byltingin 1917, þegar
þess er gætt, að franska byltingin 1789 er
ennþá víðtækt rannsóknar- og misklíðar-
efni. Það er líka margt, sem gerir það erf-
itt að rannsaka rússnesku málin og gera
sjer grein fyrir þeim, m. a. það, að þau
eru enn, og verða sjálfsagt lengi, lif-
andi og áhrifamikill þáttur í þjóðfjelags-
málum og pólitískum deilum, sem menn
taka afstöðu til í blindu fylgi eða blindri
andstöðu. Það getur líka ruglað rnenn í
ríminu, að ástandið heima fyrir í Sovjet-
ríkjunum og reipdráttur valdhafanna og
klíkanna þar, eftir að Lenin fjell frá, hefur
orðið til þess, að hin opinbera söguritun
þar hefur í sumum greinum orðið að sögu-
fölsun í málafylgjuskyni fyrir valdhafana.
Þetta hefur ekki síst komið fram í afstöð-
unni gagnvart öðrum aðalmanni byltingar-
innar, Trotsky. Það er ekki þar með nóg,
að hann hafi verið gerður útlægur, er hann
varð undir í valdastreitunni við Stalin,
heldur hefur síðan verið unnið að því leynt
og ljóst að þurka hann og störf hans út úr
meðvitund þjóðarinnar og fjöður dregin
yfir það alstaðar, hversu náið var samband
og samstarf hans og Lenins, sem gerður er
að þjóðardýrðlingi um leið og Trotsky er
sendur valdalaus í útlegð til kapitalistisks
lands. Þessi áhugi á því, að sanna það, að
Trotsky hafi svo að segja aldrei verið til,
hefur gengið svo langt, að rit hans — sem
er einhver ritsnjallasti maður byltingarinn-
ar — hafa verið tekin úr rússneskum bóka-
búðum og ríkisforlagið hefur verið notað
til þess að gera hann að engu, með því að
hætta útgáfu rita hans í miðju kafi. Hann
hefur líka verið máður út af myndum þar
sem hann sást með Lenin.
Auðvitað verður Trotsky samt ekki máð-
ur út úr sögu byltingarinnar, hvaða skoð-
anir sem menn hafa á hlutdeild hans í
henni. Ilann hefur sjálfur sjeð fyrir því
með athöfnum sínum og orðum, að svo
verður ekki. Hann var ekki einungis einn
helsti þátttakandi í byltingunni, en er nú
líka orðinn einn helsti sagnaritari hennar.
Hann hefur áður skrifað æfisögu sína, sem
Lögrjetta hefur sagt frá, merkilega bók,
sem lýsir vel hugsunarhætti byltingar-
mannsins og kostum og annmörkum Trot-
sky’s sjálfs. Hann hefur einhversstaðar
sagt það, að hann væri jafn ánægður með
það hlutskifti, að mega í næði hugsa og
skrifa um áhugamál sín, eins og að standa
í stórræðunum. Hvað sem um það er, þá
er hann nú byrjaður að gefa út sögu bylt-
ingarinnar og er hún nú til bæði á þýsku
og ensku.
Auðvitað fer ekki hjá því, að slíkt rit
beri þess einhverjar menjar til góðs og ills,
að höfundurinn var sjálfur þátttakandi
þess, sem hann lýsir. Þetta eru samt ekki
persónulegar endurminningar Trotsky’s —
hann talar um sjálfan sig í þriðju persónu
og þrengir sjer ekki fram — heldur sögu-
leg lýsing, bygð í senn á skjölum og skil-
ríkjum og reynslu sjálfs hans. Fyrra bind-
ið (sem komið er út á ensku: The Over-
throw of Tsarism) rekur söguna aðeins
fram í júní 1917, en Trotsky hafði komið
til Rússlands í maí.
Frásögn Trotsky’s er fjölbreytt, lýsing-
arnar lifandi og gefa að kunnugra manna
dómi skýra og góða mynd af ástandinu og
því sem fram fór, þótt deilt verði um sögu-