Lögrétta - 01.03.1932, Síða 73

257
LÖGRJETTA
258
skoðun höfundarins og ýmsa dóma hans um
menn og málefni (s. s. um Miljukof, um
byltingartilraunina 1905 og um Stalin og
aðra andstæðinga hans, sem seinna urðu).
Mörgum merkisatburðum í aðdraganda
hinnar eiginlegu byltingar er þarna ágæt-
lega lýst. „Sá kraftur, sem knýr byltingar-
atburði, segir hann á einum stað, er ákveð-
inn beinlínis af hinum hröðu, ákveðnu og
áköfu breytingum í sálarlífi stjettanna,
sem myndast hafa fyrir byltinguna. Hinar
skjótu breytingar á skoðunum og skapi
múgsins á byltingartímum spretta því ekki
af breytileik og lausung mannshugans,
heldur þvert á móti úr íhaldssemi hans“.
Hann segir líka á öðrum stað, að til þess
að framkvæma myndun sovjet-ríkisins hafi
þurft að sameina tvö öfl, sem sögulega
sjeð hafi verið sitt úr hvorri áttinni:
bændastríð, þ. e. hreyfingu, sem einkenni
upprennandi borgaralega þróun, og öreiga-
uppreisn, hreyfingu, sem einkenni hrun
hennar. í slíkum ummælum birtast, að
segja má, meginskoðanir Trotsky’s á sögu
og eðli byltingarinnar, og hvernig sem
söguritun framtíðarinnar dæmir skoðanir
hans, verður rit hans einn helsti vitnis-
burðurinn um það, sem fram fór.
Tascísmí og bolsjevismí
Trotsky hefur látið falla ýms ómjúk um-
mæli um andstæðinga sína heima í Rúss-
landi, einkum Stalin, kallað hann helsta
miðlungsmann landsins og stjórnanda, sem
ekki hafi neitt menningarsjónarmið, eða
á þá leið. Margir aðrir hafa skrifað um
Stalin, eins og að líkindum lætur, greinar
og bækur, og skoðanirnar á honum eru tals-
vert skiftar, þótt sjaldan sje hann talinn
meðal stórskörunga. Essad Bey hefur skrif-
að um hann bók og sömuleiðis Coudenhove-
Kalergi greifi (Stalin & Co.) og er það
einhver hin harðvítugasta árás, sem gerð
hefur verið á hann og skipulag hans. Emil
Ludwig hefur ekki alls fyrir löngu farið á
fund nokkurra áhrifamestu manna Evrópu
og átt tal við þá um hitt og þetta og skrif-
að um það. Hann hitti Stalin og spurði
hann um jafnaðarstefnuna í Eússlandi.
Stalin leiðrjetti ýmsar skoðanir á jafnaðar-
stefnunni, eða kommúnismanum, sem hon-
ura þóttu hjákátlegar eða rangar, s. s. það,
að skifta ætti jafnt milli allra öllum gæðum.
Ilann sagði að þetta væri einungis sam-
eignarstefna óþroskaðra bænda og óment-
aðs fólks, kommúnisminn væri hinsvegar
praktiskt starf að myndun nýs þjóðfje-
lags og yrði að taka tillit til þess í vinnu-
skiftingu og vinnulaunum, að mennirnir
væru misjafnir að hæfileikum og smekk
og hlytu að bera misjafnt úr býtum.
Af nýjum bókum, sem um Rússland
fjalla, má annars nefna: „Æskan í Sovjét-
Rússlandi (Die Jugend in Sowjetruzland)
eftir Klaus Mehnert, góða lýsinga á af-
stöðu unga fólksins til breytinganna, og
bók eftir Wiliam C. White (á þýzku: So
lebt der Russe). Þar er reynt að skýra og
skilja ástandið með lýsingum á daglegu lífi,
erfiðleikum þess og þrautum, og hugs-
unarhætti fólksins og trú á framtíðina.
Svipað er sjónarmið Paul Scheffer’s í bók-
inni ,Sjö ár í Sovjet-Rússlandi“. Hann legg-
ur megináhersluna á það, að skýra rúss-
neskan hugsunarhátt og menningu, því að
á slíku velti mest. Hann virðist ekki álíta að
Sovjetveldið muni falla, en heldur að and-
leg áhrif þess verði varla til góðs.
Emil Ludwig hitti líka Mussolini (sem
nýlega hefur samið leikrit um Napoleon).
Ilann og Stalin eru venjulega taldir helztu
einræðismenn Evrópu. Þótt bolsjevismi og
fascismi sjeu andstæður, geta þær líka
mætst, m. a. í einræðinu. Hvorutveggja
skipulagið stendur og fellur sjálfsagt fyrst
um sinn með einræðinu, fólkið er kúgað til
þess að vera eins og það er, eins og stjórn-
in vill að það sje. Mussolini segir (Musso-
linis Gespráche mit Emil Ludwig) að ein-
ræðismaðurinn geti samt verið elskaður —
þegar múgurinn óttist hann líka. „Múgur-
inn elskar sterka menn, múgurinn er kona“.
Því fer þó fjarri, að allir ítalir elski Musso-
lini. Ýmsir þeirra (og flestir erlendis, eða
útlægir) fara hörðum orðum um hann og
harðstjórn hans, nýlega t. d. Nenni (í bók-
inni Ten Years Tyranny in Italy). Pietro
Nenni var um eitt skeið ritstjóri Avanti og
samverkamaður Mussolinis meðan hann var