Eimreiðin - 01.09.1916, Page 5

tið skjaldmerkjanna, og því er eðlilegt, að mest þyki til þeirra
merkja koma, sem rekja má til þess tíma. Pá hafði skjaldmerk-
ið líka verulega þýðingu. Riddararnir voru þá huldir brynjum og
hlífum frá hvirfli til ilja, svo að eigi varð andlitið séð; þektust þeir
því eingöngu af merki því, er þeir báru á skildinum, stundum líka
á herklæðunum og jafnvel reiðtýgjunum. Elztu skjaldmerki eru
aðallega frá seinni hluta tólftu aldar. Aldur þeirra má einkum
finna af innsiglum. Pjóðhöfðingjar höfðu áður í innsiglum sínum
slétta skildi, en á efri hluta tólftu aldar var farið að grafa á þá
ýms dýr eða myndir — með öðrum orðum skjaldmerkið. Breidd-
ist þessi siður út óvenjulega fljótt. Elztu merkin voru persónuleg,
urðu síðan ættarmerki, og loks, þegar um konunga eða þjóðhöfð-
ingja var að ræða, ríkismerki, fylkjamerki, eða borgamerki. Pað
voru auðvitað í byrjun einungis riddarar og hermenn, sem höfðu
skjaldmerki, en þegar fram liðu stundir, varð það alsiða, að aðrir
karlar og konur hefðu þau, og svo ýmsar stofnanir, svo sem há-
skólar. En af því að skjaldmerkin eiga upptök sín hjá riddurun-
um, sem voru af hermannastétt, var það algengast, að rándýr og
ránfuglar, svo og gammar, drekar og aðrar forynjur, voru borin
sem merki. En þó voru og önnur dýr almenn, ennfremur jurtir
og ýmsir aðrir lilutir. Það tíðkaðist mjög, að taka sem merki
ýmislegt, er minti á einhverja atburði úr sögu ættarinnar; þannig
hafði t. d. hin ríka Visconti-ætt í Mílanó í merki sínu höggorm,
sem var að gleypa barn; minti það á atburð úr Jórsalaferð eins
af forfeðrum ættarinnar. En einkum tóku menn þó það, sem benti
á nafn eigandans eða ættarinnar, og hirtu menn þá lítt, hvort sú
skepna eða hlutur var göfugur eða lítilfjörlegur, ef hann einungis
tók skýrt fram nafnið. Pannig bar hin fræga Colonna ætt í Róm
hvíta súlu (á ítölsku colonna) í rauðum feldi; hin merka Canossa
ætt bar í merki sínu hund með bein í kjaftinum (á latínu canis,
hundur, og ossa, bein), eða gamla sænsk-danska aðalsættin Trolle,
sem hafði ferlegt tröll með höfuðið á kviðnum. Litirnir í merkj-
unum voru rautt, blátt og grænt eða málmlitir (gull og silfur, til
að tákna gult og hvítt). Væri grunnurinn málmlitaður, höfðu hlut-
irnir í merkinu hina litina, en væri grunnurinn rauður, blár, eða
grænn, voru hlutirnir málmlitaðir. Með þessu móti fengu menn
ýms afbrigði, þó efnin væru ekki margbrotin, eða litirnir margir.
En auk skjaldarins sjálfs var líka í merkinu oft hjálmurinn og ým-
islegt annað útflúr; stundum voru líka skjaldberar, eins og villi-