Aldamót - 01.01.1894, Blaðsíða 87

87
oddborgaralegt. Hinir beztu menn höfðu glímt við
spurninguna og gefizt upp við að svara henni.
Mannsandinn hafði lýst yfir gjaldþroti sinu, að því
er snertir málefni þetta, sem dýpst er og helgast
allra mála. Oddborgararnir vissu þetta, og því gátu
þeir staðið sig við að vera digrmæltir.
Nú stendr svo á hjá oss, að margir snúa við
sannleikanum bakinu. Er litið á það af mörgum,
eins og væri það merki upp á, að sannleikrinn biði
ósigr. En ef tildrög eru skoðuð, verðr ljóst, að hjer
er um engan ósigr að ræða. Það er enginn ósigr
fyrir sannleikann, þótt þeir menn hverfi frá honum,
sem staðið hafa annaðhvort í lauslegu eða að eins
í ytra sambandi við hann. Að vísu veit jeg, að
önnur eins skoðun og þessi er ekki almenn. Fjöld-
inn er merki sigrsins. Hinir fáu merki ósigrsins.
Þar sem fjöldinn er, þar er sannleikrinn, en ekki
þar, sem hinir fáu eru. Þetta er almenningsálitið.
Það ristir grunnt. Sannleikrinn hrindir sem sje frá
sjer þeim, sem láta sjer nægja lauslegt eða tómt
ytra samband við hann. En með þvi" sýnir hann
að eins, að hann er sá, sem vald á að hafa yfir
manninum, en ekki maðrinn yfir honum. Kemr
ósigr þar í ljós? Nei, miklu fremr sigrkraptr sann-
leikans, hygg jeg. — Fráhvarfið, sem á sjer stað á
meðal vors fólks, er fjarri því að vera óeðlilegt eða
undarlegt. Það er eðlileg afleiðing hins ósanna eða
lauslega, ytra sambands, sem fjöldi af fólki voru
stendr í við sannleikann.
Enn fremr er svo ástatt nú, að aldarfarið er
töluvert oddborgaralegt. Það ber talsvert á and-
legri þreytu. Menn, sem virðast hafa stýrt anda-
stefnu tímans og sett hafa stimpil sinn á aldarfarið,