Aldamót - 01.01.1894, Blaðsíða 93

93
að það verðr ekki gert án fyrirhafnar eða baráttu-
laust. Miklu fremr er það fyrir þá sök einmitt
etjandi og hvetjandi. Og hinar mörg raddir, sem
tala um sannleikann og bjóða hann, þótt sundrleitar
sjeu, eru að minnsta kosti óræk sönniin fyrir því,
að til sje hjá oss mönnunum sannleiksþörf. En hvað
sannar svo þörfin, hin meðfædda, meðskapaða sann-
leiksþörf vor?
Aðr en hægt er að svara spurningunni: »Hvað
er sannleikr?*, er nauðsynlegt að gerð sje grein
fyrir því, hvers konar sannleik við er átt. Sjálf-
sagt er öllum það ljóst, að hjer er átt við trúarleg-
an sannleik. Eptir Guði er spurt, ekki að eins ept-
ir tilveru Guðs og eðli hans, heldur einnig eptir af-
stöðu hans til heimsins, en sjerstaklega til vor mann-
anna, og eptir afstöðu vorri til hans og hinu eilífa
hlutskipti voru. Hvað er sannleikrinn þessum spurn-
ingum viðvíkjandi? Hvert er hið sanna svar upp
á þær? Eptir þessu hefir mannsandinn spurt, við
það hefir hann glímt, og eptir þessum sannleik
fálmað og fálmað, eins og saga heimspekinnar frá
upphafi er ljósastr vottur um.
Dæmi tilfæri jeg ekki. Tíminn leyfir það ekki.
Jeg vil að eins minna á spekinga fornaldarinnar.
Hvílíkt andaus stríð háðu þeir ekki, til þess að fá
leyst úr þessari miklu ráðgátu! En gátu þeir leyst
úr henni? Vissulega gáfu þeir svar. En svarið
fullnægði að eins nokkrum mönnum og ekki nema
til skamms tíma. Hver tilraunin keppti við aðra
eða leysti hver aðra af hólmi, ef verða mætti til
þess að komast svarinu ögn nær, en allar voru þær
þó að eins meira eða minna heppileg tilþrif, eða öllu
heldr fálm eptir sannleikanura, líkt fálmi barnsins