Aldamót - 01.01.1894, Blaðsíða 88

88
hafa gefizt upp á glímunni við hið mikla spursmál,
sem snertir sannleikann. Eða hvað er a g n o s t i-
cis mu s nútiðarinnar, andastefna sú, sem vissu-
lega virðist bezt eiga við fjölda manna nú, annað
en gjaldþrots-yfirlýsing mannsandans að því er það
snertir, að gefa svar upp á spurninguna, sem forn-
öldin glímdi við og gafst upp við, það er að segja
þessa spurning: »Hvað er sannleikr?« »Vjer vitum
ekki«, er svarið. Og: »Enginn getr vitað það«. Það
er lífsvísdómrinn, sem andastefna þessi hefir til
brunns að bera. Að vísu hlýtr mannsandinn, ef
hann er látinn sjálfráðr og nýtr ekki æðri hjálpar,
að gefast upp við spurninguna, hvað það snertir,
að gefa fullnægjandi svar. Svar hans getr aldrei
orðið fullnægjandi. Það getr bent í áttina og sýnt
þörfina, sem lifandi er í hjarta mannsins, en ekki
meira. Þó mun anda mannsins aldrei verða unnt
að sleppa spurningunni alveg, sökum þarfarinnar
hið innra hjá honum, sem krefst svars, þráir svar
og þyrstir eptir því, heldr mun hann halda áfram
að glíma við spurninguna, þreytast á henni og gef-
ast upp við hana, svo framarlega sem hann vill
ekki taka fullgilt svar það, sem hann gefr, er einn
getr gefið fullgilt svar upp á þessa miklu spurn-
ing.
Þegar aldarfarið er eins oddborgariegt, að því
er afstöðuna til sannleikans snertir, eins og á sjer
stað og þegar var drepið á1, er eðlilegt, þótt þeir,
1) í enska tímaritinu » The Fortnightly llevie w«
(apríl 1891) kom ritgerö eptir Leo Tolstoi, rithöfundinn rúss-
neska, og segir hann þar á einum stað, að »kenning heim-
spekinganna, sem nú á dögum sje ríkjandi í heiminum, sje