Réttur - 01.12.1916, Side 76

- 190 -
ríkis og kirkju er fyllilega tímabært mál; það er gagnstætt
almennum mannréttindakröfum og íslenzkri stjórnarskrá, að
binda þá menn kirkjunni, sem eru móthverfir kenninga-
máta hennar. Hitt er langeðlilegast, að gjaldskylda menn
eigi til annars kirkjufélags en þess, sem þeir vilja styðja.
Eða, í öðru lagi, að löggjöfin skipaði svo fyrir, að nokkr-
um hluta af því fé, sem þjóðfélagið geldur til kirkjunnar
og í prestlaunasjóð, væri varið til þess að veita nýjum
menningarstraumum inn í Iandið, snefil af því, sem bætist
árlega í alheimsbúið í bókmentum og vísindum. Væri það
ekki fullkomnari og geðfeldari rúðurröðun?
Að þessu mætti vinna með ýmsu móti.
í fyrsta lagi þannig: Að vel hæfir og mentaðir menn væri
fengnir til þess að ferðast um fandið, milli safnaða, og
halda fyrirlestra, t. d. eftir tillögum og vali háskólaráðs ís-
lands. Gæti það eigi orðið fulikomlega eins mentandi og
göfgandi fyrir söfnuðina, að fá 2 — 4 fyrirlestra á ári, t. d.
frá prófessorum háskólans í sumarleyfi þeirra eða heim-
spekingum Hannesarsjóðsins — eins og að fá 2 — 4 messu-
gerðir á ári, frá misjöfnum prestum, og þó fleiri væri?
í öðru lagi mætti verja nokkru af fénu til aukinna bóka-
kaupa í sveitunum, í lestrarfélög þar, eftir vali og bending-
um fyrirlesaranna. Þær mundu fjölga ánægjustundum al-
mennings mikið fremur en messuferðir víða.
í þriðja lagi má nefna: Að gefið væri út alþýðlegt al-
fræðistímarit, kostað af þessu fé, og opið fyrir öllum skoð-
unum og stefnum, sem fram koma í andlegum efnum.
Væri því stjórnað af ritfærustu mönnum þjóðarinnar í sam-
vinnu við háskóla íslands, á svipaðan hátt og eitt sinn var
stungið upp á í ritgerð í »Eimreiðinni« (1900) eftir Guð-
mund Friðjónsson.
— En til þess að koma á fót einhverju af því, sem hér
er stungið upp á, án þess að auka útgjöldin, yrði, ef til
vill, að fækka prestum frá því, sem nú er, að minsta kosti
svo að þeir yrðu eigi fleiri en héraðslæknar á öllu landinu,
þannig, að þeir gæti þó vel framkvæmt þau prests-verk,
sem þeir væri beðnir að gera.