Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 78

186
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
um haustið varði Helgi Jónsson svo þessa ritgerð sína til doktors-
nafnbótar og var þannig fyrsti íslendingurinn, sem varði doktors-
ritgerð í náttúrufræði. Ekki virtist þetta afrek Helga þó raska neittró
ráðamanna hér heima. Eftir sem áður varð hann að fást við þreyt-
andi tímakennslu unglinga um árabil, þó honum hefðu án efa
staðið opnar leiðir til prófessorsembættis og frekari vísindafegs
f'rama erlendis, ef hann hefði ekki snúið heim aftur í fásinnið. 1
doktorsritgerð sinni lýsir Helgi fyrst ströndum landsins, sjávarföll-
um, scltu sjávarins og iiita. Þá útbreiðslu þörungategunda umhverf-
is landið og síðan ber hann sæþörungaflóruna saman við flórur
nærliggjandi landa. Þá kemur kafli um á hvaða dýpi einstakar teg-
undir vaxi og síðan tekur við meginhluti ritgerðarinnar, þ. e. kafl-
inn um sjálfan gróðurinn, útbreiðslu einstakra gróðurlenda, bæði
ei'tir landshlutum og sjávardýpi. Loks er svo samanburður á gróðri
Austur- og Suðurlands. Niðurstöður Helga voru að mörgu leyti
áþekkar og Svíans H. F. G. Strömfelt, sem hafði skrifað doktorsrit-
gerð um íslenzka sæþörunga 1886, en Helgi hafði miklu meiri og
betri gögn að vinna úr en Strömfelt og niðurstöður Helga eru því
miklu áreiðanlegri, t. d. fann Helgi 197 tegundir hér við land, en
Strömfelt aðeins 106. Rannsóknir beggja leiddu í Ijós að mikill
munur er á sæþörungaflóru og gróðri Austur- og Suðurlands, sem
stafar vafalaust af mismunandi sjávarhita. í flóru Austurlands ber
mikið á arktískum tegundum og svipur gróðursins minnir á Græn-
landsstrendur eða strendur Hvítahafsins, en við Suðurland eru suð-
lægari tegundir meira áberandi og gróðurinn minnir á Norður-
Noreg eða Færeyjar.
Árið eftir birtir Helgi stuttan útdrátt úr doktorsritgerð sinni í
Skýrslu Náttúrufræðifélagsins og í Skírni. Árið 1912 kemur doktors-
ritgerð Helga svo út á ensku, nokkuð aukin, sem fyrsta ritgerð í
safnritinu Tbe Botany of Iceland, sem Eug. Warming var frum-
kvöðull að og ritstýrði ásarnt Kolderup Rosenvinge. Þarna hafði
Helgi fellt inn í ritgerðina tegundaskrá byggða á fyrri þörungarit-
gerðum og nú hafa einnig nýjar tegundir bætzt við, þannig að Jxer
eru taldar 200.
Skemmtileg tilbreyting í skrifum Helga er stutt ritgerð, sem hann
skrifaði 1911 í rit tileinkað Warming á sjötugsafmæli ltans, um
rauðþörunginn Rhodochorlon islandicum. Þessa pföntu hafði Helgi
fundið 1897, aðallega í liellum í 150 m hæð yfir sjávarmál á Heimey,