Náttúrufræðingurinn - 1968, Blaðsíða 34

142
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Brotsár hinna fornu framhlaupa eru flest hátt uppi í hlíðum eða
uppi við brún, en þess munu fá dæmi eða engin, að þau nái alveg
niður að rótum (svo kynni þó að vera sums staðar þar sem urðin
hylur neðanvert brotsárið, t. d. í Öxnadal). Aftur á móti er bersýni-
legt, að brotsárið í Innstahaus tekur til allrar hlíðarinnar frá brún
niður að rótum. Og meira að segja, ef við teljum hlíðarræturnar
vera við yl irborð Steinsholtsjökuls (en ekki við botn hans), þá liggur
skriðflöturinn enn dýpra, því að ísspilda ofan af jöklinum hefur
einnig kastazt fram. En þessi neðsti hallalitli eða lárétti hluti skrið-
flatarins er allur hulinn aí: hlaupurðinni, og því óvíst hve djúpt liann
liggur. Verksummerkin sýna aðeins, að við hægra (þ. e. syðra) jaðar
urðarinnar hefur horfið meira en 30 m þykki íslag at yfirborði
jökulsins, en við vinstra (nyi'ðra) jaðarinn ekki neitt. Á 7. mynd er
hinn huldi kafli skriðflatarins dreginn eftir ágizkun minni, sem
kann að skakka mörgum metrum.
Samkvæmt kortum Landmælinganna af Innstahaus fyrir og eftir
hlaupið og þeirri áætlun minni, að hinn huldi kafli skriðflatarins
liggi til jafnaðar 10 m undir fyrra yfirborði jökulsins, var rúmmál
bergfyllunnar, sem sprakk fram, um 15 milljónir rúmmetra (einnig
ritað 1,5 X107 m3).
Yfirleitt hljóta hrunurðir að vera ívið meiri að rúmmáli en þær
samfelldar bergspildur, sem þær eru orðnar til úr. Urðarbingurinn
við rætur Innstahauss er samt sýnu minni, og her það til, að þar
staðnæmdist ekki allt bergið sem hrundi úr fjallinu, heldur hljóp
nokkur hluti þess, trúlega nokkrar milljónir rúmmetra, áfram ofan
jökultunguna og út Steinsholtsdal, svo sem síðar mun sagt verða.
3. Steinsholtsjökull
Hér að framan hefur þegar verið staðhæft, að Steinsholtsjökull
hafi látið undan og yfirborð hans lækkað við það, að skriðan skall
niður á liann. Skylt er að gera nánari grein fyrir þeirri staðhæfingu.
Suðurendi urðarbingsins liggur upp að brotsári á jöklinum (c á 4.
mynd). Það hefst við rætur Innstahauss og liggur þaðan sem brattur
ísveggur í stefnu li. u. b. ANA út á jökulinn a. m. k. hálfa leið yfir
um hann og sveigir lítið eitt niður eftir honum. Við fyrstu komu
mína að Steinsholtsjökli, átta dögum eftir hlaupið, sá ég þenna
ísvegg aðeins tilsýndar. Var hann þá lóðréttur að sjá og svo sléttur,
að minnti á hnífsskurð. Síðar, 14. maí og 1. júlí, kom ég alveg að