Andvari - 01.08.1961, Page 16

110
BIlíGm THORLACIUS
ANDVARI
kröfur trúboðanna. Lifnaðarhættir eyjamanna voru svo gjörsamlega frábrugðnir
því, sem trúboðarnir ætluðust til, að hvorugur aðilinn skildi hinn. Hawaii-
búar þekktu ekki einkvæni, og í ástamálum var næstum ekkert til, sem heim-
fært varð í þeirra huga undir synd. Þeim gekk því erfiðlega að feta sig eftir
hinum nýju siðferðisstigum. En trúboðarnir unnu af mikilli elju. Þeir lærðu
mál Hawaii-búa, komu á lót skólum, bjuggu ti! stafróf fyrir tungumál eyja-
manna og gerðu þannig kleift að lesta það á bók. Biblíuna þýddu þeir á
hawaiisku. Sumt al því, sem trúboðarnir kornu til leiðar í hinum bezta tilgangi,
reyndist til mikillar ógælu fyrir Hawaii-menn. Má þar nefna, að trúboðarnir
fengu konunginn til að skipta allmiklu af bezta ræktunarlandi eyjanna meðal
þegna sinna, — en áður bafði konungur einn átt landið. Tilgangur trúboðanna
var vitanlega sá að skapa sjálfstæða bændastétt, sem ræktaði sín eigin akur-
lönd og gæti smátt og smátt orðið sínir eigin herrar efnalega. Þetta fór á allt
annan veg. Aðkomumenn náðu landinu með ýrnsu móti úr höndum heima-
rnanna, á löglegan hátt að vísu, en vegna þess að eyjamenn skildu ekki gildi
þess að eiga landið sjálfir. Þannig sköpuðust enn meiri skilyrði en áður fyrir
erlenda fésýslumenn til að ná fótfestu og hinir löngu fingur erlends fjármagns
náðu æ betri tökum á auðlindum Hawaii, en heimamenn urðu ekruþrælar,
ásamt innfluttum mönnum frá Kína, Kóreu, Japan og Filippseyjum.
Hversu mjög sem sumir hinna hvítu rnanna lögðu sig fram unr að flytja
Hawaii-búum það, er þeir álitu bezt í heimi hvítra manna, verður það að segj-
ast, þegar litið er yfir sögu Hawaii, eftir því sem hún verður skynjuð gegnurn
rökkur aldanna, að ekkert hefur í raun og veru hent Hawaii-búa jafn hörmulegt
og að umheimurinn skyldi nokkru sinni finna hinar undurfögru eyjar, sem
mókt höfðu í sólskini úthafsins frá alda öðli, lausar við utanaðkomandi vá og
voða, þótt við ýmsan vanda væri að fást heima fyrir.
Eftir því sem hvítir menn iluttust meir til eyjanna, komu þeir auga á
fleira, sem verðmætt var eða gat orðið verðmætt í öðrum löndum. Ber þar fyrst
að nefna sandelviðinn, — viðinn, sem ilmar eins og reykelsi. Brátt hófst skógar-
höggið í svo stórum stíl, að öllum sandelviði var eytt á eyjunum á skömmum
tíma, og hvarf þá sú tekjugrein, en skógarhöggið hafði verið sótt svo fast, að
landbúnaðurinn og aðrar atvinnugreinar voru vanræktar til stórtjóns. En hvítu
mennirnir fluttu líka inn sitthvað, sem vaxið gat á eyjunum, og þar rnátti raunar
heita að allt gæti vaxið. Nýjar plöntur og tré til skrauts og nytsemdar voru
fluttar inn frá Indlandi, Kína, Japan og Ameríku. Og margbreytni jurtalífsins
óx ekki síður en mannlífsins sjálfs á þessum útbafseyjum. Brátt varð það svo,
að ræktun sykurreyrs varð stórrekstur, sem átti gengi sitt undir markaði í Banda-
ríkjunum. Að vísu var baráttan um markaðinn hörð, því að suðurríki Banda-