Andvari - 01.08.1961, Page 44

138
CARLOS BAKER
ANDVARI
skotið er á milli þeirra leikrænum „list-
gildum“.
Þegar Hemingway rásaði út fyrir
ramma skáldsögunnar í tilraunaskyni bar
það stundum við, að hann komst á önd-
verðan meið við þá, sem höfðu ekki jafn
eldlegan áhuga og hann á dýraveiðum
og nautaati. Edmund Wilson til að mynda
ofbauð hin miskunnarlausa lýsing meist-
arans á sjálfum sér í „Grænum hæðum
Afríku" og játaði jafnvel, að hann væri
hundleiður á þessu fjölskrúðuga dýra-
lífi í Tanganajika. „Og sólin rennur
upp“ hefur að visu vakið áhuga álitlegs
fjölda amerískra háskólaborgara á árleg-
um corridas í Pamplóna, en engu að síð-
ur láta margir lesendur sér finnast fátt
um tcifra nautaatstilverunnar og heillast
ekki af predikunartóninum í þeim köfl-
um, sem ætlaðir eru til kennslu i nauta-
atslist í „Dauða að áliðnum degi“. En
þeim, sem fella sig ekki við meginefni
þeirrar bókar, má benda á, að lesandinn
fær leitarlaun sín ósjaldan goldin fyrir
það, að bókin varpar kastljósinu á þær
hugmyndir og skoðanir Hemingways,
sem marka hann frá öðrum mönnum.
Til er saga um Hemingway, sem ekki
er áður kunn, frá þeim árum er nauta-
atsbókin hans var búin til prentunar.
Hún sýnir greinilega muninn á skoð-
unum hans á dauðanum, svo sem hann
lýsti þeim á bók og svo sem hann ól
þær með sjálfum sér. Prentarinn sem
setti „Dauðann að áliðnum degi" gerði
það sér til gamans að setja efst á hverja
próförk með stórum stöfum: „Dauði
Hemingways, Dauði Hemingways!" Þegar
Hemingway fékk prófarkirnar varð hann
svo óður af reiði, að allt ætlaði vitlaust
að verða. Hann krafðist þess, að prent-
arinn yrði þegar rekinn og lét ekki mild-
ast fyrr en Maxwell Perkin hafði lagt sig
allan fram til að sannfæra hann um,
að ekki væri um illar hvatir að ræða.
Við komum að lokum að skáldsögun-
um, hinum löngu og hinum stuttu. En
þar mun orðstír hans lifa hann, eða hlikna
þegar stundir líða, þótt ólíklegt sé. Það
er þegar almennt talið, að bækurnar
„Órbirgð og auður" og „Yfir fljót og inn
í skóg“ séu veikbyggðustu verk hans.
Samt verður ekki Jijá því komizt, þegar
meta skal þessar bækur, að líta á hið
laufríka baksvið annarra verka hans, og
menn mega ekki varpa þeim fyrir borð
umsvifalaust an þess að hirða um kosti
þeirra. Hinar hrjúfu heilsteyptu þrjár
sögur um Henry Morgan, hinn tryllta og
gagnorða sjoræningja, hefðu getað orðið
hin ágætasta smásaga í þrem þáttum, ef
hann hefði haldið sér að Morgan einum
í stað þess að reyna að skeyta þessa þrjá
söguþætti við hina miklu lélegri sögu
um rithöfundinn Richard Gordon. Við-
fangsefnin í „Yfir fljótið“ voru af allt
öðrum heimi. Ógnir hinnar síðari heims-
styrjaldar höfðu lostið hann dýpra sári
en Elemingway vildi kannast við fyrir al-
menningi. Sjálfur hafði hann horfzt í
augu við dauðann. Enn eitt hjónaband
hans hafði farið í hundana, og fimmtug-
ui að aldri var ckki annað til eftir hann
en þrjár stórar skáldsögur og smásögu-
safn eftir aldarfjórðungs strit. Honum
hafði ekki tekizt að færa í bönd ljóðræna
frásögn um ást og dauða á vetrardvöl í
Feneyjúm. Enn einu sinni hefði hann
verið fúsari til að fást við styttri bók en
þá, sem hann að lokum samdi. En „Yfir
fljótið" er miklu betri bók en almennt er
talið, þrátt fyrir veilurnar. Tíminn mun
staðfesta gæði bennar. Ilver sem efast
um þetta ætti að lesa hana aftur, nú
þegar höfundurinn er látinn.
Tveimur árum eftir að „Yfir fljótið"
kom út birtist „Gamli maðurinn og
hafið", og aftur var hann hér, þessi Ijóð-
ræni kynjamáttur, sem 'Hemingway bjó
enn yfir, er hann gætti þess að halda sér