Andvari - 01.10.1963, Blaðsíða 14

132
STEFÁN EINARSSON
ANDVAIÍI
um þctta 1938 kostað af slátrurum í Chicago. Ekki gleymdi hann heldur
óskemmdum tönnum er hann fann í íslenzkri fjöru frá landnámstíð. Eflaust
hefur það verið innlimað í bókinni Not by bread alone 1946 (Ekki á einu sarnan
brauði). Síðasta bók hans Cancer, disease of Civilisation, 1960 (Krabbamein
menningarþjóða) hefur eflaust byggzt á reynslu hans um Irumstæðar þjóðir.
JVIilli þessara bóka um mataræði og heilsu hafði Vilhjálmur skrifað Great Adven-
tures and Ex-plorations 1947, sem þeir bræður Arsæll og Magnús Arnasynir
þýddu, Hetjideiðir og landafundir (1963). 1 þessari hók gefur hann landkönn-
uðum sjálfum orðið. En það, sem hann segir um Kensington-steinn í bókínni,
er auðvitað rangt. Einna merkilegast cr það sem hann segir unr hvítu Eskimóana
(hls. 64) haft eftir Nicolas Tunes í hók um Vesturindíur!
Enn eru ótaldar fjórar unglingahækur eftir Vilhjálm: Kak, the Copper Eski-
nio 1924, The Shaman’s revenge (Hefnd galdramannsins, 1925), Northward tol
(í norður ungi maður! 1925), The Mountain of Jade (Fjall úr Jaða, 1926). Á
hans yngri árum hafði viðkvæði Ameríkana verið Go west young man! (I vestur,
ungi maður). Enn verður að vekja athygli á því, að þessi síðarnefnda bók var
skrifuð í samvinnu við Júlíu Schwartz, en ferðabók Frobishers í samvinnu við
Eloise Mc Gaskill 1938; en báðar þessar konur hafa sennilega verið einkaritarar
hans, því að Vilhjálmur las þeirn fyrir allt, sem hann samdi, og öfunduðum
við Halldór Hermannsson prófessor í Cornell hann mjög af því, því að við
urðum að skril’a allt mcð eigin hcndi.
VIII
Eftir því sem síðasti einkaritari Vilhjálms og eiginkona síðustu tuttugu
árin skýrir frá í grein um hókasafn Vilhjálms, þá fór hann að safna bókum um
1924—5 að ráði dr. Isaiah Bowmans forseta Ameríska landfræðifélagsins í
New York1) og eins af einkariturum sínum, Olive Wilcox. En síðasti einkaritari
Vilhjálms, eiginkona og bókavörður hét frú Evelyn (Baird) Stefansson, kvenna
fegurst og kvenna gáfuðust, músíkölsk mjög, af ungverskum ættum. Hún lærði
rússnesku og varð manni sínum nrjög þörf í skiptum hans við Rússa og öflun
rússneskra bóka. Hún fór sjálf' með Vilhjálmi til lslands 1949, til Grænlands
1953. Ein sér ferðaðist hún til Alaska 1951 og til Rússlands og Síberíu 1959.
Hún hefur skrifað bækurnar Elere is Alaska; Within the Circle, Portrait of
the Arctic og Here is the Far North. Af þessurn bókurn hennar hafa tvær
þær fyrstu verið þýddar á íslenzku af Jóni Eyþórssyni, Alaska, land og lýður,
1) Þessi inaður varð síðar forseti Johns Hopkins háskóla og var ekki verra að vera íslendingur
meðan lians naut við.