Andvari - 01.10.1963, Blaðsíða 76

194
ELIAS WESSÉN
ANDVARl
kvæði, með upptalningu þeirri sem tekur
til allra erindanna: Hjálp heitir eitt (146),
. . . Þat kann ek annat (147), . . . Þat
kann ek þriðja (148), allt til 163. erindis:
Þat kann ek it átjánda. Þvílík runa var
minninu góður stuðningur; það var ekki
mjög auÖvelt að gleyma neinu eða brjála
röðinni. ■— Siðan kemur lokaerindið
(164), sem bindur endi á allt þetta sund-
urleita safn og er þannig síðari viðbót
þess, er steypti því saman. Það getur ekki
bafa verið til, fyrr en allt safnið lá fyrir
í handriti.
Seinni hluti I lávamálasafnsins (erind-
in 111-163) er þannig augljóslega þrjú
kvæði, sem tengd hafa verið lauslega
saman í þessari röð: heilræði, rúnir,
galdraljóð. Röðin hefur trúlega markazt
af því, að Loddfáfnismál fjalla um ein-
föld og hversdagsleg efni, en Rúnatal og
Ljóðatal þar á móti um háleit efni og
leyndardómsfull. I rúnabálkinum (138—
145) er það Oðinn, sem talar: Veit ek,
at ek hekk / vindga meiði á /nætr allar
níu — og svo framvegis. Eins er þessu
farið um Ljóðatal (146—163), þótt hann
nefni sig þar ekki heldur með nafni:
Ljóð ek þau kann, /er kann-at þjóðans
kona / ok mannskis mögr. Það er ber-
sýnilega faðir galdranna, sem mælir svo.
Hvort þetta á einnig við um Loddfáfnis-
mál (112—137) er einkum komið undir
því, hvort hið hátíðlega upphafserindi
(111): Mál er at þylja / þular stóli á,
stendur á upphaflegum stað, eða hvort
það hefur heyrt til Rúnatali (138—145),
eins og Andreas Heusler gerir ráð fyrir,
með gildum rökum, og síðan verið flutt
til og sett að upphafi Loddfáfnismála.
Það hljómar í raun og sannleika alltof
hátíðlega fyrir þau hversdagslegu heil-
ræði, sem á eftir fara. Það færi óneitan-
lega betur framan við hin leyndardóms-
fullu rúnaerindi (138 og áfram). Það
verður því að teljast óvíst, og jafnvel
fremur ólíklegt, hvort sá sem mælir í
Loddfáfnismálum hefur einnig verið
hugsaður sem Óðinn. Þegar frá er talið
fyrsta erindið (111), er ekkert sem mæli
með því. En sú hugsmíð, að allur þessi
hluti safnsins (erindi 111—163) sé tal
hins Háva, er útfærð til fullnustu í texta
Codex Regius.
Síðari hluti erindis 162 (Ljóða þessa
/ mun þú, Loddfáfnir, / lcngi vanr vera),
þar sem Loddfáfnir er nefndur að nýju,
er augljóslega viðbót samsteypumannsins
vegna byggingar verksins, en orkar þó
mjög tvímælis. Lesandinn verður skyndi
lega að minnast Loddfáfnis, sem löngu
er úr sögunni. Er það í raun og veru
hugsanlegt, að hann hafi hlýtt þögull
og eftirtektarsamur á öll þessi erindi um
rúnir og töfraljóö?
En ef þetta vísubrot er greinileg við-
bót ritarans, hlýtur sú spurning að vakna,
hvort handaverk hans verði ekki einnig
greind í öðru atriÖi. llún er ofboðslega
fábreytileg, þessi tvítugfalda endurtekn-
ing: Ráðumk þér, Loddfáfnir, / en þú
ráð nemir, — / njóta mundu, ef þú
nemr, / þér munu góð, ef þú getr. Þetta
fær staðizt, þegar lesið er og augun líða
hratt yfir textann. En það er sýnu tor-
veldara að hugsa sér þetta í munnlegri
framsögn, meðan kvæðið var enn á vör-
um manna. Og hver er hann í raun og
veru, þessi Loddfáfnir? Það „hefur mað-
ur cnga hugmynd um“ (Jón Idelgason),
og engar upplýsingar eru veittar um hann.
Maður kemst ekki hjá að spyrja, hvort
Loddfáfnir sé ekki uppfinning samsteypu-
mannsins og téð romsa þannig síðari við-
bót. Orðin Njúta mundu, ef þií nemr svara
merkilega vel til þessara orða lokaerindis-
ins (164): Njóti sá, er nam. Síðari hluti
erindis 162 er einskonar tengiliður: þó
þér sé góð, ef þú getr, / nýt, ef þú nemr.
Eðlilegasta og líklegasta skýringin er sú,
að formálsrunan Ráðumk þér, Loddfáfnir