Andvari - 01.10.1963, Blaðsíða 75

ELIAS WESSÉN:
Athuganir á stíl Hávamála
E
Edda geymir þrjú Oðinskvæði: Háva-
mál, Vafþrúðnismál og Grímnismál. Þeim
er það sameiginlegt að vera að miklu
leyti fræðiljóð (lcirodikt). Þau miðla vís-
dómi, annaðhvort lífspeki og heilræðum
til leiðsagnar við ýmsar kringumstæður
lífsins eða fræðslu um háleit og dulin
efni. Óðinn gengur fram sem hinn vísi,
hinn margfróði, sem við ýmsar aðstæður
miðlar af vizku sinni.
Frásagnarefnið er í umgerð kvæðanna,
en hún er sitt með hverju móti. I Háva-
málum er hún einfoldust. Ilún birtist í
raun og veru ekki fyrr cn í lokaerindinu,
sem tengir allt saman:
Nú eru Háva mál
kveðin Háva höllu í,
allþörf ýta sonum,
óþörf jötna sonum;
heill sá, er kvað,
heill sá, er kann,
njóti sá, er nam,
heilir, þeirs hlýddu.
Að öðru leyti verður lesandinn að una
þeim upplýsingum, sem nafnið sjálft veit-
ir honum. Þetta eru orð hins Háva. Það
er hinn Hávi, Óðinn sjálfur, sem mælir.
Hávamál eru lengst Óðinskvæðanna
þriggja. Þess vegna standa þau einnig
fremst þeirra, næst á eftir Völuspá, sem
spennir alla heimsrásina.
Það, sem í Codex Regius stendur undir
fyrirsögninni Hávamál, er ekki samfellt
kvæði. Það er safn margra kvæða, all-
skyldra um efni og form, sem einhver
ritari hefur steypt saman undir sameigin-
legri yfirskrift. Þetta sést að nokkru þeg-
ar af handritinu sjálfu. Erindi 111 og 138
hefjast á stórum upphafsstaf, sem táknar
greinilega að hér byrji nýtt kvæði. Sam-
steypumaðurinn og seinni afritarar hafa
ekki viljað má út öll skil. Erindin 111—
137 mynda líka kvæði út af fyrir sig; því
er beint til manns sem kallast Loddfáfnir,
og ekki færri en 20 af þessum 27 erind-
um hefjast á orðunum Ráðumk þér, Lodd-
fáfnir. í pappírshandritum (svo og í út-
gáfum nú á dögum) ber þetta kvæði
heitið Loddfáfnismál. — Með 138. erindi
hefst nýr bálkur, sem ljallar um rúnir
og rúnaspeki; þó er það ekki samfellt
kvæði, heldur brot úr mörgum. I pappírs-
handritum kemur fyrir nafnið Rúnatals
þáttur Óðins eða Rúnaþáttur Óðins; í nú-
tíma útgáfum kallast hann oft Rúnatal.
Þessi kafli nær aðeins aftur að 145. er-
indi, að því meðtöldu. Erindi 80 geymir
svipað efni; það eru væntanlega aðeins
mistök safnarans eða samsteypumannsins,
að þetta erindi er ekki á sínum rétta stað
í Rúnatali. — Erindin 146—163 eru ber-
sýnilega sérstakt kvæði, sem á seinni tím-
um hefur verið skírt Ljóðatal. í hand-
ritum er vissulega ekkert sem sýni, að
nýr bálkur hefjist með 146. erindi. En
bæði efni og stíll greinist skarplega frá
því, sem á undan fer. Og Ljóðatal er
rammlega bundið saman sem einsteypt
13