Andvari - 01.10.1963, Blaðsíða 59

ANDVARI
ÁRNI BÖÐVARSSON SKÁLD
177
grein skáldskapar hans mest að vöxtum
næst rímum.
Kvæðið Skjöldur er stefjadrápa uin
Krist undir hrynhendum hætti, 205 er-
indi að lengd auk þriggja stefja, sem eru
fjögur vísuorð livert, og er þeim 12 sinn-
um skotið inn milli erinda. Skipt er um
stcf, þegar breyting verður á efni. Hryn-
hendur háttur er að miklu leyti rétt kveð-
inn, en út af því ber á stundum. Aðal
fyrirmynd kvæðisins er Lilja í hinum
lútherska búningi, sem hún fékk í Vísna-
bók Guðbrands biskups, en cinnig berg-
mála Passíusálmar og Vídalíns postilla.
Enn fremur er efni sótt beint í guð-
spjöllin, og á eftir sögunni um hvíta-
sunnuundrið fer yfirlit um sögu kristn-
innar til siðaskipta. Skjöldur er til í tveim-
ur eiginhandarritum skáldsins, og prent-
aður var hann í I lrappsey 1783 aftan við
ljóðmæli Jóns Þorlákssonar. Ekki hefur
annað guðsorð eftir Árna komizt á prent.
Hann orti sálma út af frægri guðs-
orðabók, sem fyrst kom á prent í íslcnzkri
þýðingu 1607 undir titlinum Ilugvekjur
heilagra feðra, og undir sama titli var
hún prentuð aftur 1655, en í þriðja sinn
lét Þórður biskup Þorláksson prenta hana
1686, gaf henni nýjan titil og nefndi hana
Paradísarlykil. Eftir þeirri útgáfu yrkir
Árni. Sálmarnir eru 112 að tölu, og gætir
mjög áhrifa frá Passíusálmunum. Árni
getur þess í mansöng níundu rímu af Ás-
mundi víkingi, að hann hafi ort þessa
sálma fyrir Jón sýslumann Árnason. Þeir
eru nú aðeins til í einu handriti, og er
það eiginhandarrit skáldsins á tveimur
kverum, Thott 209—10, 8vo í konung-
lega bókasafninu í Kaupmannahöfn. Ljóst
er af orðum Árna í mansöng þeirn, sem
nú var getið, að þetta er ekki handrit
það, sem Jón sýslumaður hefur fengið.
Árni kveðst hafa ort við sálmana for-
mála, sem auðsjáanlega hefur verið lof-
kvæði um sýslumann, en ekkert slíkt
kvæði er í kverum þeim, sem nú var
getið, og hefur aldrei í þeim verið. Þau
geyma frumrit sálmanna með nokkurum
breytingum skáldsins frá því, sem upp-
haflega var ort. Það kverið, sem í er fyrri
hluti sálmanna, er að nokkuru leyti
skrifað á stimplaðan pappír með ártalinu
1763, og geta þeir því ekki eldri verið en
frá því óri. I fins vegar hlýtur þeim að
vera lokið 1767, þegar Ásmundarrímur
eru nálega allar kveðnar.
Frá sjónarmiði nútímamanna er and-
legur skáldskapur Árna Böðvarssonar
heldur andlítill. Þó mun kvæðið Skjöldur
hafa notið vinsælda. Enda er guðsorð
Árna ekki lakara en margt annað af því
tagi, sem þjóð vorri var boðið á átjándu
öld, þó að beztu sálmaskáld þeirrar aldar
séu honum miklu fremri.
Beztu heimildum ber saman um það,
að dánarár Árna sé 1776. Svo segir Hálf-
dan Einarsson og einnig síra Guðlaugur
Sveinsson í Vatnsfirði í annál sínum. En
Árni mun hafa andazt seint á árinu. Áuð-
séð er, að stiftamtmaður telur þau Ing-
veldi bæði á lífi 18. september þess árs,
þegar hann mælir með umsókn þeirra
um staðfestingu á gagnkvæmri erfðaskrá.
Gísli Konráðsson virðist helzt ætla að
Árni hafi andazt litlu fyrir nýjár 1777.
Árni bjó á Okrum til æviloka. Það er
því ekki rétt, sem sagt hefur verið, að
hann hafi dáið á heimili Jóns sýslu-
manns Árnasonar sein próventumaður
sýslumanns. Satt er það, að Árni gaf
sýslumanni tvisvar próventu sína, en þær
próventugjafir voru ógildar orðnar þegar
Árni dó. Öll mega fjármálaviðskipti þeirra
vina einkennileg heita, enda þurfti rnála-
stapp til að greiða úr þeirri flækju að
báðum látnum, og sumt er óljóst enn.
Fyrri próventugjöf Árna til sýslumanns
var gerð með samningi 6. ágúst 1762.
Hann er nú ekki til, en af bréfi Thodals
stiftamtmanns til Magnúsar sýslumanns
12