Andvari - 01.10.1963, Page 40

158
BJÖRN K. DÓHÓLFSSON
ANDVARI
til Ingveldar séu ort í tilhugalífi. Sagt er,
að liann kvæði á aðra lund við hana í
hjónabandi. Ekki hefur honum komið
vel saman við tengdafólk sitt. Gísli Kon-
ráðsson segir, að mælt sé, að sumir frænd-
ur Ingveldar „mótþægðu Árna á ýmsa
lund“, og kvæði hann því stökur tvær,
scm ritaðar cru í þætti Gísla. Ilvorug
vísan cr vinsamleg. Önnur þeirra hljóðar
svo:
Llm það bölvað Ingu Iið
yrkja sízt eg nenni,
myrkra svartan böðul bið
brjóst þess signa og cnni.
Þeim Árna og Ingveldi varð ekki barna
auðið. Er því af hvorugu hjónabandi Árna
kyn frá honum komið.
Áður en frekar er rætt um skáldskap
Árna Böðvarssonar, verður að gera útúr-
dúr um kvæðið Skipafregn, sem nafn
hans hefur verið tcngt við.
Þar sem Skipafregn er tímasett, er hún
talin ort 1734 eða 1735, oftar fyrra árið.
Engin ástæða er til að vefengja það, að
hún sé ort á öðruhvoru þeirra ára eða
1734—35. Ekkert bendir til þess, að hún
sé eldri. Hins vegar sýnir aldur handrita,
að yngri getur hún ekki verið svo að
neinu nemi. llandrit síra Einars Hálf-
danarsonar (d. 1753) getur ekki yngra
vcrið en frá miðri 18. öld, og í handriti
einu í konunglega bókasafninu í Kaup-
mannahöfn, Gl. kgl. samling 2846, 4to,
eru tvö fyrstu erindi Skipafregnar skrifuð
af Magnúsi nokkurum Þorleifssyni, senni-
lega 1740 eða skörnmu síðar. Síðan koma
þriðja og fjórða erindi kvæðisins með
annari rithönd, sem einnig er frá átjándu
öld.
Skipafregn er eitt hið bezta l;væði, sem
ort var hér á landi öldum saman. Hún
hefur tíu sinnum verið gefin út á prent
og einnig þýdd á þýzku. Þetta fræga
kvæði hefur nú um skeið verið eignað
Árna Böðv'arssyni, en annað verður ofan
á, cf kannaðar eru beztu heimildir. Er
þar fyrst að ncfna vitnisburði þriggja
átjándu aldar presta, sem voru hver öðr-
um merkari fræðimenn. Elzta handrit
Skipafregnar er með hendi síra Einars
Hálfdanarsonar að Prestsbakka á Síðu,
og telur hann síra Gunnlaug Snorrason á
I Ielgalelli höfund hennar. Samhljóða
þessu eru skýr orð síra Jóns Bjarnasonar,
sem prestur var að Ballará og síðast á
Rafnseyri, í handriti hans af Skipafregn.
Mest er vert um orð síra Þorsteins Péturs-
sonar. Hann ritar í lærdómssögu sína
óprentaða árið 1779 um síra Gunnlaug:
„I lann kvað ungur skemmtilegan kveð-
ling, sem heitir Skipafregn, orðheppinn
og liðugur." Síra Þorsteinn og síra Gunn-
laugur voru skólabræður úr Skálholts-
skóla. Prestarnir þrír, sem nú var getið,
voru allir samtímamenn Árna Böðvars-
sonar og síra Gunnlaugs.
Skipafregn var fyrst prentuð í Hrapps-
ey 1783 aftan við Tímarímu Jóns lög-
sagnara Sigurðssonar, en þar er höfundur
Skipafregnar ekki nafngreindur. í næstu
prentun hennar, Kaupmannahöfn 1788,
er hún talin verk þriggja skálda, bræðr-
anna síra Gísla og síra Gunnlaugs
Snorrasona og Árna Böðvarssonar, sem
talinn er síðastur. Llm þessa útgáfu sá
Eiríkur Björnsson, sem nefndur var hinn
víðförli. Á sömu lund er Skipafregn feðr-
uð í handritinu ÍB 567, 8vo, sem eg veit
ekki hvort eldra er eða yngra en útgáfan
1788. Þetta eru elztu heimildir, sem tengja
nafn Árna við Skipafregn. Þeim er sú
veila sameiginleg, að þær telja Gísla
Snorrason einn af höfundum hennar, en
hann var fæddur 1719 og kemur varla til
greina aldurs vegna. Enda nafngreinir
Rask aðeins síra Gunnlaug og Árna
Böðvarsson sem höfunda Skipafregnar
og sama gerir Jón Sigurðsson. Báðir nefna
þeir Gunnlaug á undan Árna.