Andvari - 01.10.1963, Síða 89

ANDVARI
ATHUGANIR Á STÍL HÁVAMÁLA
207
21. Hjarðir þat vitu,
nær þær heirn skulu,
ok ganga þá af grasi;
en ósviðr maðr
kann ævagi
síns of mál maga.
Bæði erindin útlista sama efni: græðgi
afglapans, hlægileik og skaðsemi græðg-
innar. Erindi 21 jafnar saman: gripirnir
eru skynugri en glópurinn.
22. Vesall maðr
ok illa skapi
hlær at hvívetna;
hittki hann veit,
er hann vita þyrfti,
at hann er-a vamma vanr.
23. Ósviðr maðr
vakir of allar nætr
ok hvggr at hvívetna;
þá er móðr,
er at rnorgni kemr,
allt er víl sem var.
Björn Collinder hefur, af gildum rökum
eins og sjá má, getið þess til, að vísu-
orðin Vesall maðr í 22 og Ósviðr maðr í
23 hafi skipt um sæti í hinni munnlegu
geymd, áður en kvæðið var skráð. Er-
indin heyra saman efnislega og mega
ekki skiljast sundur, eins og Heusler
vildi. Mér virðast þau lýsa sömu hugsun
og síðari hluti 15. erindis: glaðr og reifr /
skyldi gumna hverr, / unz sinn bíðr bana.
Erindi 22 fjallar um hinn grunnfæra,
afglapalega hlátur, án ástæðu og tilefnis,
erindi 23 um ónauðsynlegan kvíða við
komandi dcgi. 1 fvorugt sæmir mannin-
um. Honum ber að horfast í augu við
hættur og erfiðleika lífsins með hugarró
og jafnaðargeði.
24. Ósnotr maðr
hyggr sér alla vera
viðhlæjendr vini;
hittki hann finnr,
þótt þeir um hann fár lesi,
ef hann með snotrum sitr.
25. Ósnotr maðr
hyggr sér alla vera
viðhlæjendr vini;
þá þat finnr,
er at þingi kemr,
at hann á formælendr fá.
26. Ósnotr maðr
þykkisk allt vita,
ef hann á sér í vá veru;
hittki hann veit,
h\’at hann skal við kveða,
cf hans freista firar.
27. Ósnotr maður,
er með aldir kcmr,
þat cr bazt, að hann þegi;
engi þat veit,
at hann ekki kann,
nema hann mæli til margt.
Hinn heimski lætur auðveldlega blekkj-
ast (24, 25). Honum reiðir illa af, ef
menn, sem eru honum vitrari, prófa \'its-
muni hans í alvöru (26). Ef hann þegir,
má vcra að ekki verði tekið eftir fákænsku
hans og heimsku (27). 1 cillum þessum
fjórum erindum cr í seinni helmingn-
um gerð nánari grein fyrir því, sem sagt
er í hinum fyrri.
Þessum hópi sérkennandi erinda heyrir
víst einnig 79. vísa, sem hefur komið
seinna til sögunnar:
79. Ósnotr maðr,
ef eignask getr
fé eða fljóðs munuð,
metnaðr hánum þróask,
en mannvit aldregi,
frarn gengr hann drjúgt í dul.
Efni 29. erindis er nátengt 27. erindi:
29. Ærna mælir,
sá er æva þegir,
staðlausu stafi;
hraðmælt tunga,
nema haldendr eigi,
oft sér ógótt of gelr.