Æskan - 01.11.1975, Blaðsíða 5

Heims um bói...
Prestinum og kennaranum kom saman um að hinn
fullkomni jólasálmur hefði ekki enn verið saminn

þú hefðir lifað fyrir 400 árum eða fyrr
og farið til kirkju á jólunum, hefðirðu ekki
fengið að taka þátt í söngnum!
Það er að segja: þú hefðir því aðeins mátt syngja
ef þú hefðir verið prestur eða meðlimur í einhverj-
um kórnum sem prestarnir höfðu um þessar mundir.
Það var Lúther sem fyrst og fremst beitti sér fyr-
ir því, að breyting varð á þessu. Hann fæddist í
Þýskalandi árið 1483.
Lúther var mjög músíkalskur. Hann lék á flautu
og lútu og var gæddur ágætri söngrödd. Mest söng
hann um jólin. Þá fór hann í „söngför" með vinum
slnum til nágrannaþorpanna, og þeir sungu jóla-
sálma fyrir fólkið. Það sem þeim áskotnaðist fyrir
sönginn, gáfu þeir fátækum.
Seinna komst Lúther að þeirri niðurstöðu, að
fólkið yrði að fá að „tala við guð með söng sínum“.
Fram að þeim tíma höfðu menn fengið að heyra lít-
ið annað en latínu í kirkjum sínum, en latínu skildu
auðvitað sárafáir.
Þarna olli Lúther byltingu. Fólkið fór að syngja
guði dýrð á sínu eigin máli, og frá Þýskalandi breidd-
ist þessi siður út um alla Evrópu. Tuttugu árum eft-
ir að Lúther lét til skarar skríða, var búið að gefa
út á annað hundrað sálmabókaútgáfur.
Nú þegar jólin nálgast, á maður bágt með að
trúa því, að sálmurinn, sem innan nokkurra daga
mun hljóma um allan heim — Heims um ból — átti
erfitt uppdráttar, þó að tónskáldið og höfundur text-
ans væru sannfærðir um, að þeim hefði tekist að
skapa nærri fullkominn jólasálm.
Austurrískur prestur að nafni Joseph Mohr orti
sálminn, og barnakennarinn í þorpinu, Franz Griiber,
samdi lagið, en það var orgelsmiður, sem enginn
veit nú hvað hét, sem átti mestan þátt í þv(, að
sálmurinn varð eign allrar veraldar. Þetta atvikað-
ist svona:
Hátt uppi 1 austurrísku Ölpunum urðu presturinn
og orgelleikari hans ásáttir um, að mikið vantaði á,
að hinn fullkomni jólasálmur hefði enn verið sam-
inn. Á aðfangadagskvöld árið 1818 sat presturinn í
vinnustofu sinni og var eflaust að hugsa um guðs-
Þjónustuna sem fyrir höndum var daginn eftir.
Þetta var yndisfagurt kvöld, kyrrt óg hljótt, og
það glampaði á snjóinn og fjallstindana í tunglskin-
inu. Og í huga prestsins fengu þessi orð vængi:
Heims um ból
helg eru jól.
Signuð mær
son guSs ól...
Versin urðu fjögur hjá séra Mohr, og þegar hann
var búinn að festa þau á pappírinn, hljóp hann út
og heim til barnakennarans og sá góði maður sett-
ist umsvifalaust við orgelið og stóð ekki upp fyrr
en hann var búinn að semja þetta undurfagra lag
sem við öll kunnum.
Sálmurinn var sunginn í litlu þorpskirkjunni dag-
inn eftir, en eftir það mátti heita að hann væri nærri
því gleymdur.
Dag einn kom orgelsmiður til þorpsins til þess að
gera við orgelið, og þegar viðgerðinni var lokið,
bað hann Gruber kennara og organista að leika
eitthvað í tilraunaskyni. Grúber lék Heims um ból
og orgelsmiðurinn bað hann að gefa sér eintak.
Þegar heim kom, kynnti hinn nafnlausi orgelsmiður
sálminn fyrir Strasser kvartettinum svokallaða, sem
frægur var í þá daga. Kvartettinn byrjaði að syngja
hann, og þar með var hafin sigurför hans um gjör-
vallan heim.

3