Skírnir - 01.12.1918, Page 85

Skirnir]
Ritfregnir
371
honum forrœði fjár síns. En þegar hún nú sór, hvernig hann fer
með kerlingartetrið hana Grítnu, og að hann ver fé sínu, á sama
hátt sem öðru fé, til þess að fóflétta aðra og græða óhófsamlega,
opnast augu hennar til fulls, og hún fer til Gunnsteins að leita
aðstoðar hans. Og hann verður henni mikil hjálparhella bæði gegn
Jósafat og líka á annan hátt. Hann bjargar henni sjálfri, syni
hennar og vinstúlku úr brunanum, og kemur hann fram hór sem
hin mesta hetja.
Saga þessi er þannig ein prédikun út af boðorði Jóhannesar
postula: »Þór elskaðir, elskum hver annan«. Við eigum allir að-
lifa í sambýli. Við getum meira að segja ekki, þótt við vildum,
slitið okkur úr sambandinu við aðra. Og þetta samband, þetta
sambýli nær út yfir gröf og dauða. Gunnsteini finst hann sjálfur
standa i sambandi við æðri völd; það eru þau, sem gefa honum
þessa öruggu vissu. En hann er dulur og minnist ekki á þetta
við nokkurn raann. — Við dánarbeð Jósafats stendur draugurinn,
sem einatt hefir elt hann, og ógnar honum með, að hann verði í
sambýli við sig hinu megin, eins og hann hefir hingað til verið f
lífinu. — Og Sigurður litli, sonur frú Finndal, sem hefir megna
óbeit á Jósafat (einB og títt er um börn, að þau hafi ósjáifráða
óbeit á sumum mönnum), en aftur á móti hefir hið mesta dálæti á
lækninum, lifir í sífeldu sambýli við Lilla bróður sinn, sem er
»fyrir handan tjaidið«. Þessi dularfullu fyrirbrigði, Bem hafa sést
í seinustu bókum skáldsins, hneyksla suma menn. En það er engin
ástæða til að hneykslast. Þetta er trú skáldsins, sem er einB og
önnur trú. Ekki rýrir Ásatrúin listagildi eddukvæðanna, nó Mú-
hameðstrú listagildi »þúsund og einnar nætur«. Og skáldið heldur
engan veginn trú sinni að okkur, því hann segir ekki frá neinu,
sem hefir ekki oft og einatt komið fyrir og hver maður getur skýrt
eftir vild.
Og jafnframt er sagan prédikun á móti eigingirninni, sem
skáldinu finst, að komi svo átakanlega í ]jós / braski því, sem ein-
kennir einkum þessa síðustu og verstu tíma — einnig hór. Höf-
undurinn lætur Jósafat lýsa þessari brallara- og gróðagirnisstefnu
— óbeinlínis svo sem skáldi sæmir — með því að v e r j a hana
gegn mótbárum frú Finndal. Jósafat segir m. a.: Ef menn fengju
ekki fó fyrir hyggindin, vitið, þá græddu þeir aldrei neitt........
Viljið þér þá engan gróða, frú Finndal? Allur gróði er fenginn
með því að hafa af öðrum.............Það er alt rangfenglð, ef þór
viljið leggja á það elnhvern himneskan mælikvaröa.........Hvernig.
24*