Skírnir - 01.12.1918, Blaðsíða 90

376
Ritfregnir
[Skirnir-
ekki hrífa eins'og'saga. Það ber þvi ekki að dæma þesaa bók sem
aögu eða að bera henni á brýn hifct og þetta, sem á miður vel við-
í reglulegri sögu. Annað mál er að mór lízt betur á fleiri öunur
ritverk skáldsins. Skal eg þar til nefna söguna Sýður á keip-
um (í »Tvær gamlar sögur«), sem bæði að þv/, er til orðfærisins
og mannlýsinganna kemur, ef til vill er bezta saga skáldsins, og hið
gullfallega kvæði Konan í Hvaundalabjörgum (í Iðunni
1917), og vildi eg heldur kjósa fieiri þess konar sögur og
kvæði frá hans hendi. En samt er Bessi gamli allmerkileg
bók. Tekur höfundurinn alvarleg mál til umræðu og iýsir ágætlega-
ýmsum viðburðum og mönnum.
Bókin er aðallega ádeila, árás á lítt hugsaðar umbótarstefnur,
svo sem jafnaðarkenningar jafnaðarmenskunnar. 1 grein Bessa
gamla >Upp með dalina, niður með fjöllin« er dregið dár að þess-
ari kenningu, sem er líka mjög svo heimskuleg. Frelsi og bróð-
erni; það er alt annað. Þau eiga reyndar oft erfitt uppdrattar, en
þó ber að keppa að þessum hugsjónum. En jöfuuður út í yztu
æsar er óeðlilegur og lítt eftirsóknarverður. í þessaii grein er all-
napurt háð og kímni, sem verður þó stundum of áþreifanleg. Það
er enn fremur ráðist á atvinnu-pólitikina, ónýti stjórn'málamanna,
lólega blaðamensku, agaleysi barna og bannlögiu og ólöghlýðnina
við þau o. m. a. Bessi heldur fram öflugu einveldi og öðrum
íhaldsskoðunum. En þó að hann segi margt gott og eftirtektavert,
þá er mér þó nokkur efi á því, hvort það só eiginlega íhaldssemi,.
sem vantar á þessu landi, jafnvel þó menn hér stuudum fari nokk-
uð geyst og ógætilega á sumum sviðum.
Sá, sem segir frá, er ungur háskólagenginn maður, sem í Kaup-
mannahöfn hefir verið snortinu nokkuð af jafnaðarmenskunni og
hefir nú tekið við ritstjórn jafnaðarmannablaðs í Reykjavík. Hann
verður þó bráðum hálfleiður á þessu starfi, sér tómleikann í því
öllu og öllum dutlingum lýðsins; vill þó ekki kaunast við það við
vin sinn Björn Sigvaldason, sem einatt er að stríða honum sakir
þessarar stöðu hans. Hanu þolir þó Birni þetta, einkum af því
að hann ann systur hans, enda er Jón í raun og veru ágætur mað-
ur. Björu kemur honum f kynni við Bessa gamla, móðurbróður-
slnn, og hugur hans og skoðanir breytast smámsaman fyrir háð og
fortölur gamla mannsins. Aður hefir hann þó litið alt öðrum aug-
um á karlinn, skoðað hann sem argasta andstæðing sinn. En i
veizlunni á skipinu fær hann nýtt álit á honum, og sagan endar
með, að hann lætur af ritstjórn og kvænist Sigríði Sigvaldadóttur,.