Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1931, Side 92

190
Bækur.
iðunn
Jóni Arasyni og fleirum, en insta driffjöðrin í verkinu var
eigi að síður vilji kirkjunnar til valda.
Um f>að verður naumast deilt, að í siðskiftunum eru
hreyfiöflin ekki einungis trúarlegs eðlis, heldur einnig
stjórnmálalegs. Baráttan snýst um veraldleg völd, engu síður
en mannlega sáluhjálp. Petta gildir sennilega jafnt um upp-
hafsland hins nýja siðar, Þýzkaland, sem um Norðurlönd. í
Þýzkalandi virðast pó siðaskiftin að ýmsu leyti liafa í för
með sér þjóðlega vakningu. Það sama verður ekki sagt um
Norðurlönd, að minsta kosti hvorki um Noreg né island. i
þessum löndum háðum siglir erlent konungsvald i kjölfar
hins nýja siðar og kemst pá fyrst í algleyming, er vald
katólsku kirkjunnar er brotið á bak aftur. En petta hefir
valdið pví, að baráttan gegn hinunr nýja sið hefir jafnframt
orðið að frelsisbaráttu' í hugum manna, pótt „frelsið" væri
í pví einu fólgið að ganga svínbeygðir undir oki kirkju-
valdsins. Katólsksinnaðir rithöfundar — og jafnvel aðrir
líka — hafa pví lagt áherzlu á pað, að fall páfakirkjunnar
hafi leitt til hins mesta hruns og ógæfu fyrir þjóðirnar.
Það verður ekki sagt, að Gunnar Gunnarsson taki Irein-
línis í penna streng. Hann hefir yfirleitt ekki litið á það
sem sitt hlutverk að sýna oss þau öfl, sem voru að verkt
bak við tjöldin. Bók hans dýpkar pví ekki skilning lesand-
ans á sögunni til verulegra muna. Það er persónan Jón
Arason, sem höf. hefir viljað sýna. En slikum manni verður
vitanlega ekki lýst án þess, að lesandinn verði nokkru
fróðari um samtíð hans og um starfshætti þeirrar stofn-
unar, er liann heyrir til. Höf. verður ekki sakaður um, að
hann halli á kirkjuna; fremur myndi mega segja, að hann
dragi fjöður yfir bresti hennar. Það verður ekki vitað,
hvort höf. telur katólsku kirkjuna hafa misbeitt valdi sínu
hér á landi. Að minsta kosti lætur hann vera að ákaira
hana. Mynd sú, sem brugðið er upp af fyrirrennara Jóns
Arasonar á Hólastóli, Gottskálki biskupi Nikulássyni, gefur
ekki mikla skýrjngu á því, hvers vegna hann hlaut auk-
nefnið „hinn grimmi". í lýsingunni á Jóni Arasyni sjálfum
ber að vonum mest á höfðingsskapnum, dugnaðinuin, glæsi-
leikanum. En á stöku stað er lauslega drepið á jarðakaup
hans og jarðagjafir til barna sinna. Lesandanum blandast
ekki hugur um, að Jón Arason hefir átt inargar jarðir og